قَزّاقِسْتان (Kazakhstan)
نمایی از شهر آستانه، نمایی از شهر آستانه، نمایی از شهر آستانه، موقعیت. جمهوری قزاقستان در آسیای مرکزی بین چین در شرق و دریای خزر در غرب جا دارد. این کشور از شمال به روسیه، از شرق به چین، از جنوب به قرقیزستان، ازبکستان و ترکمنستان، و از غرب به دریای خزر محدود می شود. مساحت قزاقستان ۲,۷۱۷,۳۰۰ کیلومتر مربع و شهر آستانه پایتخت آن است.سیمای طبیعی. قزاقستان، سومین کشور وسیع آسیا، سرزمینی عمدتاً هموار است که جز در شرق و جنوب شرقی، در دیگر نواحی آن ارتفاعات مهمی دیده نمی شود. کوه های تین شان و آلتای شان در مرزهای شرقی و جنوب شرقی آن جا دارند و رشته کوه های چِنگیز تائو و چوئیلی بخش هایی از نواحی شرقی این کشور را فراگرفته اند و بلندترین نقطۀ کشور با نام خان تِنگری با بلندی ۶,۹۹۵ متر، در مرز چین و قزاقستان قرار دارد. دشت مرتفع ساری اَرقَه (قزاق) و نیز دشت های بِتپاق دالا و مویون قوم، که از شرق به غرب از ارتفاعشان کاسته می شود، نواحی مرکزی این کشور را تشکیل داده اند. تپه ماهورهای قرا تائو و اولو تائو دشت مرکزی را از دشت توران و نواحی شمالی دریاچۀ آرال جدا می کنند و بالاخره فروبومان دریای خزر، که ارتفاعش در نوار ساحلی حدود ۲۵ متر پایین تر از سطح دریاست، بخش غربی این کشور را تشکیل می دهد. قزاقستان شرقی در حقیقت تختال فرسایش یافته ای است که فرورفتگی های آن را دریاچه هایی مانند بالخاش، زایسان، و آلاکول فراگرفته و نیمۀ شمالی دریاچۀ آرال و نیز دریاچۀ تنگیز و سِلِتی تِنگیز و بسیاری دریاچه های فصلی دیگر در نواحی مرکزی و شمالی آن دیده می شود. شبکۀ رودهای قزاقستان نسبت به وسعت آن اندک و ناچیز است و بیشتر آن ها از یخچال های متعدد کوه های تین شان و آلتای شان سرچشمه می گیرند. به جز رودهای ایرتیش، ایشیم، و توبول که به سوی شمال روان اند و به سیبری وارد می شوند، دیگر رودها به حوضه های داخلی می ریزند. رودخانۀ مهم آسیای مرکزی یا
سیردریا (سیحون)، که به دریاچۀ آرال می ریزد، و رودخانۀ اورال که در دریای خزر تخلیه می شود و نیز رودخانۀ ایلی که به دریاچۀ بالخاش می ریزد از مهم ترین رودهای این گروه محسوب می شوند. قزاقستان به چهارده استان تقسیم می شود و افزون بر شهر آستانه (پایتخت) آلماآتا، آق توبه، قراغاندی، پاولودار، اوسکِمِن، جامبول، چیمکنت، و سِمِی از شهرهای مهم آن به شمار می روند. اقلیم قزاقستان برّی و خشک است و بارندگی اندکی دارد. زمستان های آن بسیار سرد و نسبتاً مرطوب و تابستان های آن بسیار گرم و خشک است و بهار در نواحی جنوبی زودتر از نواحی شمالی فرامی رسد. بیش از نیمی از قزاقستان را مناطق بیابانی و نیمه بیابانی تشکیل داده و دریاچه های مرکزی و غربی آن در تابستان به شوره زارهای خشک تبدیل می شوند. میانگین دمای شهر آلماآتا، پایتخت قدیم قزاقستان، در دی ماه ۴- درجۀ سانتی گراد و در تیرماه ۲۴ درجۀ سانتی گراد است و میانگین بارندگی سالانۀ آن به ۵۹۸ میلی متر می رسد. چهار درصد از مساحت این کشور پوشیده از جنگل است و
استپ های نواحی شمالی، حاصل خیزترین بخش این کشور را تشکیل می دهند. حیات وحش قزاقستان شامل گرگ، خرس، موش صحرایی، موش کور و انواع خزنده و پرنده است.
اقتصاد. قزاقستان از نظر
زغال سنگ و نفت بسیار غنی است و منابع آهن، بوکسیت، مس و نیکل آن نیز فراوان است. این کشور از نظر صنعتی به پیشرفت های بسیاری دست یافته و ذوب فلزات، تولید ماشین آلات سبک و سنگین، فرآورده های شیمیایی، الکترونیک، داروسازی، و فرآوری مواد غذایی از فعالیت های صنعتی آن به شمار می آیند.
کشاورزی نیز همچون گذشته اهمیت دارد و نیمی از نیروی کار قزاقستان در این بخش به کار مشغول اند. بیشتر زمین های بایر آن به کشت غلات اختصاص یافته و پرورش دام نیز جایگاه مهمی دارد. غلات مهم ترین محصول نواحی شمالی است و میوه و سبزیجات و برنج در دره های نسبتاً گرم جنوب شرقی کشت می شود. موجودی ذخایر زیرزمینی نفت قزاقستان حدود ۸میلیارد بشکه و موجودی گاز آن حدود ۶۰۰هزار میلیون متر مکعب است. مساحت جنگل های قزاقستان به۱۰.۵ میلیون هکتار بالغ می شود و تولید چوب و الوار آن ۳۱,۵۰۰ متر مکعب است.
حکومت و سیاست. قزاقستان دارای نظام جمهوری با دو نهاد قانون گذاری است. دورۀ ریاست جمهوری در این کشور هفت سال است، ولی استثنائاً نور سلطان نظربایف تا زمان حیات خویش ریاست جمهوری کشور را برعهده خواهد داشت. مجلس ملی قزاقستان ۷۷ عضو و مجلس سنای آن ۴۷ عضو دارد و نمایندگان آن ها برای دوره های چهارساله برگزیده می شوند.مردم و تاریخ. جمعیت قزاقستان حدود ۱۶,۵۱۸,۰۰۰ نفر است (۲۰۱۱) و تراکم نسبی آن به۶ نفر در کیلومتر مربع می رسد. رشد سالانۀ جمعیت این کشور۰.۳ درصد است و قزاق ها ۴۲ درصد و روس ها ۳۸ درصد از جمعیت این کشور را تشکیل می دهند. ۴۷ درصد از مردم آن مسلمان اند و ۵۶ درصدشان در شهرها زندگی می کنند و
زبان رسمی آنان قزاقی است. میانگین امید به زندگی در قزاقستان ۶۸ سال است و ۹۹ درصد از بزرگسالان آن باسوادند. قزاقستان سرزمین قزاق هایی است که تیره ای از قبایل
ترک و
مغول اند. آنان در قرن ۴م خانات ترک آسیای میانه را تأسیس کردند و در قرن ۸م به آیین
اسلام گرویدند، و در قرن ۱۳م به زیرسلطه سلجوقیان درآمدند. مردم قزاقستان از ۱۲۱۹م تا ۱۴۲۷م بر سلطۀ مغولان گردن نهادند و در اوایل قرن ۱۶ قبایل مختلف قزاق با هم متحد شدند و شخصی با نام قاسم خان را به رهبری برگزیدند. نواحی مرکزی و غربی قزاقستان در سال های ۱۷۳۱ تا ۱۷۴۲ به تصرف روس ها درآمد و منچوها نیز در ۱۷۵۸ نواحی شرقی آن را به تصرف خود درآوردند که آن هم تا اوایل قرن ۱۹ به تصرف روس ها درآمد. نظامیان روس در ۱۸۵۴ پادگانی نظامی در محل کنونی شهر آلماآتا تأسیس کردند و روس ها و اوکراینی ها را به مهاجرت و اقامت در آن سرزمین تشویق کردند. با وقوع
انقلاب اکتبر و روی کار آمدن بلشویک ها در روسیه، حکومت شوراها در ۱۹۲۰ در قزاقستان تأسیس شد و درپی آن جمهوری خودمختار قزاق به وجود آمد. با روی کار آمدن میخائیل گورباچف و مطرح شدن سیاست فضای باز سیاسی، قزاقستان همراه دیگر جمهوری های آسیای مرکزی زمزمه های استقلال خواهی آغاز کرد. و در ۱۶ دسامبر ۱۹۹۱ به استقلال کامل دست یافت و نور سلطان نظربایف در مقام رئیس جمهور، زمام امور کشور را دردست گرفت.
