حسن بن موسی نوبختی

حسن بن موسی نوبختی عالم شیعه سده های سوم و چهارم هجری قمری بود. کنیه وی ابومحمد می باشد و متکلم فیلسوف خوانده شده. وی از اندیشمندان امامیه بوده و با گروهی از مترجمان کتب فلسفی نیز مجالست داشته است. گروهی از معتزله ابومحمد را از هم مسلکان خود دانسته اند؛ اما این ادعا نادرست است و عناوین کتابهای منسوب به وی نیز، به خوبی بر این حقیقت گواهی می دهند.
کتاب الآراء و الدیانات که به گفتهٔ ابن ندیم ناتمام ماند.
جوابات لأبی جعفر بن قبه
جوابات لأبی جعفر بن قبه، که تصریح شده این اثر غیر از کتاب پیشین است.
حجج طبیعیه مستخرجة من کتب ارسطاطالیس فی الردّ علی من زعم أنّ الفلک حی ناطق
شرح مجالسة مع ابی عبدالله بن مَمَلک
کتاب اختصار الکون و الفساد لأرسطالیس
کتاب الاحتجاج لمعمّر بن عبّاد و نصرة مذهبه
کتاب الأرزاق و الآجال و الأسعار
کتاب الاعتبار و التمییز و الانتصار
کتاب الانسان
کتاب التنزیه و ذکر متشابه القرآن
کتاب الامامة، این کتاب ناتمام ماند
کتاب التوحید الصغیر
کتاب التوحید الکبیر
کتاب التوحید و حدث العالم
کتاب الجامع فی الامامة
کتاب الحجج فی الامامة که آن را کتابی مختصر معرفی کرده است.
کتاب الخصوص و العموم
کتاب الردّ علی ابی الهذیل العلّاف فی أنّ نعیم اهل الجنّة منقطع
کتاب الردّ علی ابی علی الجبّائی فی ردّه علی المنجمین
کتاب الردّ علی اصحاب التناسخ: شیخ طوسی از این کتاب با عنوان کتاب الردّ علی اصحاب التناسخ و الغلاة نام برده است
کتاب الردّ علی اصحاب المنزلة بین المنزلتین فی الوعید
کتاب الردّ علی اهل التعجیز در نقض کتاب ابو عیسی وراق
کتاب الردّ علی اهل المنطق
کتاب الردّ علی ثابت بن قُرّه
کتاب الردّ علی الغلاة؛ مسعودی از این کتاب با عنوان الردّ علی الغلاة و غیرهم من الباطنیة نام برده است.
کتاب الردّ علی فرق الشیعة ما خلأ الامامیه
کتاب الردّ علی المجسّمة؛
کتاب الردّ علی من أکثر المنازلة
کتاب الردّ علی المنجمین؛
کتاب الردّ علی الواقفة
کتاب الردّ علی یحیی بن اصفح فی الامامة
کتاب فرق الشیعة
کتاب فی الإستطاعة علی مذهب هشام
کتاب فی الجبر کتابی بزرگ در موضوع جبر است.
کتاب فی الخبر الواحد و العمل به
کتاب فی الردّ علی من قال بالرؤیة للباری عزّوجل
کتاب فی المرایا و جهة الرؤیة فیها
کتاب الموضح فی حروب امیرالمؤمنین
کتاب النقض علی ابی الهذیل فی المعرفة؛
کتاب النقض علی جعفر بن حرب فی الامامة
کتاب النکت فی الردّ علی ابن راوندی مجالس او با ابوالقاسم بلخی که خود نوبختی گردآورده است.
مختصر الکلام فی الجبر
مسائلة للجبائی، در مباحث پراکنده
الردّ علی بطلمیوس فی هیئة الفلک و الارض: ابن طاووس این اثر را در اختیار داشته و در آن نام کتاب به «الرصد علی بطلمیوس» تصحیف شده است.

[ویکی فقه] حسن بن موسی نوبختی، کنیه اش ابومحمد، متکلم و فیلسوف امامی مذهب قرن سوم و چهارم قمری می باشد.
خاندان نوبختی از خاندان های سرشناس امامی در عهد غیبت صغری بودند که ریشۀ ایرانی داشتند و افزون بر شهرت علمی، مناصب مهمی را نیز در دستگاه خلافت عباسی به دست گرفتند. حسن بن موسی از طرف مادر منتسب به خاندان نوبختی است و ابوسهل اسماعیل بن علی بن اسحق بن ابوسهل بن نوبخت (۲۳۷-۳۱۱ قمری)، متکلم نامدار امامیه، دایی اوست. از پدر نوبختی اطلاعی در دست نیست و نمی دانیم که او نیز از خاندان نوبختی بوده یا فرزند وی تنها به سبب انتساب مادر به نوبختی اشتهار یافته است.
ولادت و وفات
سال ولادت و وفات نوبختی نیز دانسته نیست. ابن ندیم تاریخ وفات نوبختی را در فهرست خود آورده بوده، اما در نسخه های موجود کتاب او، این عبارت ساقط شده است.با توجه به این که نجاشی زمان زندگی نوبختی را پیش و پس از سال سیصد یاد کرده، وی در دهۀ نخست قرن چهارم زنده بوده است.
اساتید
احتمالاً مهمترین استاد نوبختی، دایی او ابوسهل نوبختی بوده است که از دانشمندان و متکلمان نامدار شیعی به شمار می رود. نوبختی بعداً خود صاحب حلقۀ درسی مهمی در کلام و فلسفه گردید، چنانکه به نوشتۀ ابن ندیم جمعی از ناقلان کتاب های فلسفی، مانند ابوعثمان دمشقی و اسحاق بن حنین و ثابت بن قُرّه ، نزد او شاگردی کرده اند. از عناوین کتاب های نوبختی نیز برمی آید که وی با متکلمان معتزلی و امامی بزرگ و مشهور معاصر خود، مانند ابوعلی جُبّائی ، ابوالقاسم بلخی ، محمد بن عبدالله بن مَمَلک اصفهانی و ابن قبۀ رازی ، مناظره داشته است.برای نمونه، نجاشی به کتابی از وی اشاره کرده که در آن مجالس خود را با ابوالقاسم بلخی گرد آورده بوده است.
خط فکری
...