مسجد براثا

مختصات: ۳۳°۲۱′۰۳٫۴″ شمالی ۴۴°۲۱′۳۹٫۷″ شرقی / ۳۳٫۳۵۰۹۴۴°شمالی ۴۴٫۳۶۱۰۲۸°شرقی / 33.350944; 44.361028نبو
مسجد بُراثا یکی از مساجد مقدس شیعیان در شهر بغداد است. این مسجد در مسیر قدیمی کاظمین به بغداد قرار داشته است که هم اکنون در جانب کرخ و محله عطیفیه بغداد (۱۰ کیلومتری مرکز شهر) قرار گرفته است.پیش از تبدیل به مسجد، عبادتگاهی مسیحی در مکان فعلی مسجد قرار داشته است. این مسجد محل تدریس علمای بزرگ شیعه مانند شیخ مفید بوده است.در سال های گذشته، چندین بار این مسجد هدف حملات انتحاری قرار گرفته است.
محله براثا در بخش غربی بغداد، در منطقه کَرْخ و در جنوب محله باب مُحوَّل واقع بوده است. براثا معرب واژه آرامی بَرَیثا به معنای «بیرونی» است.این محل قدیمی تر از شهر بغداد است و در اصل روستایی با فاصله حدود ۳ کیلومتر از مرکز بغداد تاریخی بوده که با تأسیس و توسعه بغداد، به صورت محله ای از محلات آن درآمده است.ظاهراً در محل مسجد مشهور براثا دِیری برپا بوده که در ۳۷ق/۶۵۷م، هنوز در اختیار راهبی مسیحی قرار داشته است. داستان ابو شعیب براثی و همسر عابدش به عنوان اولین مسلمانان براثا بارها در منابع آمده است.
تقدس مسجد نزد شیعیان به علت اقامت حضرت علی (ع) در آن محل است؛ بنابر روایات شیعی حضرت در بازگشت از جنگ نهروان در این محل نماز خوانده است. برخی از این روایات از گفت و گوی مفصل حضرت با راهب مسیحی و حتی اقامت ۴ روزه ایشان سخن گفته اند.در فضیلت این مسجد سخن بسیار است و از جمله فضایل این محل یا مسجد، وقوع رد الشمس برای حضرت علی (ع) را برشمرده اند. در برخی روایات شیعی بجز حضرت امیر (ع)، براثا به عنوان جایگاه نماز حضرت مریم، حضرت عیسی و حتی حضرت ابراهیم (ع) و هفتاد پیامبر دیگر است معرفی شده است. از همین روست که در منابع روایی امامیه و به تبع آن در منابع فقهی و کتب ادعیه، بر فضیلت نماز در این مسجد تأکید شده است. چنان که در مبحث اعتکاف، این مسجد از جمله ۶ مسجد خاص بوده است.علامه مجلسی در ارتباط با فضیلت این مسجد و سابقه تاریخی آن روایاتی نقل می کند که از مجموع آن این نکات به دست می آید:در این مکان خانه حضرت مریم و زمین حضرت عیسی قرار داشت. (ظاهرا این مکان خانه حضرت عیسی بوده نه حضرت مریم)چشمه ای که خدا برای حضرت مریم جاری ساخت در این مکان بوده و حضرت امیرمؤمنان (ع) آن را مجدداً به اعجاز ظاهر ساخت.پس از تولد حضرت عیسی در این مکان، حضرت مریم او را بر روی سنگی قرار داد و امام علی (ع) به اعجاز، این سنگ را آشکار کرده و در قبله مسجد قرار دادند.حضرت علی (ع) پس از بازگشت از نهروان چند روز در این مکان اقامت فرمودند.در این مکان، انبیای قبل از عیسی (ع) از جمله ابراهیم خلیل (ع) نیز نماز خواند.از روایات دیگر به دست می آید که در این مکان قبر پیامبری واقع شده است و مرحوم محدث قمی می گوید: شاید آن پیامبر، حضرت یوشع (ع) باشد.

[ویکی فقه] مسجد بُراثا ، یکی از مساجد تاریخی و مقدس شیعیان عراق در قرون اولیه اسلامی و دارای توجه و اهمیت زیادی بود که در براثا محلی در نزدیکی شهر بغداد قرار داشت.علت اهمیت و قداست این مسجد روایاتی است که در فضیلت این مسجد، نقل شده است و از جمله آنها روایتی است که حضرت امام علی (علیه السلام)، در مسیر بازگشت خود از جنگ نهروان، در محل این مسجد توقف کرد و با اصحاب خود، نماز جماعت ادا نمود و یک راهب مسیحی با مشاهده این نماز اسلام آورد و طبق برخی نقل ها به دستور امام علی (علیه السلام) در این محل مسجدی بنا کرد و برخی نیز بنای آنرا به امام علی (علیه السلام) نسبت داده اند.مسجد براثا در سده چهارم هجری به دستور مقتدر عباسی با خاک یکسان شد و زمین مسجد، به گورستان پشت آن ملحق گشت اما در سال ۳۲۸ ه. به دستور وزیر الراضی خلیفه عباسی، مسجد بازسازی و توسعه پیدا کرد.این مسجد تا سال ۴۵۰ ه. ق، فعال بود و شیعیان در آن نماز جمعه برپا می کردند و محل تدریس و نقل روایات بود ولی بر اثر سخت گیری اهل سنت بغداد بر شیعیان مسجد تعطیل شد و در قرون ششم و هفتم هجری، از مسجد براثا، ویرانه ای بیش باقی نمانده بود.
مسجد براثا، از مساجد تاریخی و مقدس شیعیان عراق است که در قرون اولیه اسلامی، به شدت مورد توجه و اهتمام آنان بوده است.اهمیت و تقدس این مسجد برای شیعیان، از روایاتی سرچشمه می گیرد که در فضیلت این مسجد، نقل شده است؛ از جمله در تعدادی از منابع شیعه، روایاتی نقل شده است که حضرت امام علی (علیه السلام)، در مسیر بازگشت خود از جنگ نهروان، در محل این مسجد توقف کرد و با اصحاب خود، نماز جماعت ادا نمود. یک راهب مسیحی که در صومعه خود، نزدیک این مسجد می زیست، با مشاهده نماز گزاردن امام (علیه السلام) در این مکان، به حضور ایشان رسید و اسلام آورد. البته در منابع مختلف، این حادثه با جزئیات متفاوتی، نقل شده است.
روایت در اسلام آوردن مسیحی با نماز امام علی
براساس روایت شیخ صدوق و شیخ طوسی که سند آن به جابر بن عبدالله انصاری می رسد، لشکر صد هزار نفره امیرمؤمنان (علیه السلام) پس از بازگشت از جنگ خوارج، به امامت امام (علیه السلام) در براثا نماز خواندند. یک (راهب) مسیحی از صومعه خود پایین آمد و سراغ فرمانده لشکر را گرفت. آنها امام (علیه السلام) را به او نشان دادند و او از امام پرسید که آیا تو پیامبر یا وصی پیامبری؟ امام نیز خود را وصی پیامبر معرفی کرد. راهب گفت که من صومعه خود را به احترام این جایگاه (براثا)، در اینجا ساخته ام و در کتب آسمانی خوانده ام که در اینجا و با این جمعیت، جز پیامبر یا وصی پیامبر، نماز نمی خواند. سپس اسلام آورد و همراه با لشکر امام (علیه السلام) به کوفه رفت.
صدوق، محمد بن علی، من لا یحضره الفقیه، ج۱، ص۲۳۲.
در برخی منابع دیگر، بدون اشاره به داستان حضور و نماز خواندن امام علی (علیه السلام) در براثا، فضایل دیگری برای مسجد براثا، نقل شده است؛ از جمله ابن قولویه به سند خود از ابوالحسن حذاء، از امام جعفر صادق (علیه السلام) نقل کرده است که ایشان فرمود: انّ الی جانبکم مقبرة یقال لها براثا یحشر منها عشرون ومائة الف شهید کشهداء بدر.در سمت شما، قبرستانی وجود دارد که به آن براثا می گویند و از آن، صد و بیست هزار شهید همانند شهدای بدر، محشور خواهند گشت.
ابن قولویه قمی، جعفر بن محمد، کامل الزیارات، ص۳۴۶.
...