اجتناب از خشونت

[ویکی فقه] اجتناب از خشونت (قرآن). در آیه های متعددی از قرآن کریم، به اجتناب از خشونت و تندخویی نسبت به افراد مختلف سفارش شده است.
پیامبر صلی الله علیه و آله وسلّم، دارای اخلاقی خوش و به دور از خشونت بودند:«فَبِما رَحْمَةٍ مِنَ اللَّهِ لِنْتَ لَهُمْ وَ لَوْ کُنْتَ فَظًّا غَلیظَ الْقَلْبِ لاَنْفَضُّوا مِنْ حَوْلِک ...؛ رحمت خدا تو را با خلق مهربان و خوش خوی گردانید و اگر تندخو و سخت دل بودی مردم از پیرامون تو متفرق می شدند پس چون امت به نادانی درباره تو بد کنند از آنان درگذر و از خدا بر آنها طلب آمرزش کن و برای دلجوئی آنان در کار جنگ مشورت نما، لیکن آنچه را که خود تصمیم گرفتی با توکل به خدا انجام ده که خدا آنان را که بر او اعتماد کنند دوست دارد و یاری می کند.» کلمه «فظ» به معنای جفاکار بی رحم است و غلیظ بودن قلب کنایه است از نداشتن رقت و راءفت، و کلمه:«انفضاض» که مصدر فعل «انفضوا» است متفرق شدن است.وجه التفات خطاب از مسلمین به پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلّم) در آیه شریفه بدین صورت است که:در این آیه شریفه التفاتی به کار رفته چون در آیات قبل، خطاب متوجه عموم مسلمین بود و در این آیه متوجه شخص رسول خدا (صلی الله علیه و آله وسلّم) شده و خطاب در اصل معنا در حقیقت باز به عموم مسلمین است و می خواهد بفرماید: رسول ما به رحمتی از ناحیه ما نسبت به شما مهربان شده است و به همین جهت به او امر کردیم که از شما عفو کند و برایتان استغفار نماید و با شما در امور مشورت کند و وقتی تصمیمی گرفت بر ما توکل کند...و این سخن به خاطر اینکه حرف «فا» در اول آن آمده فرع و نتیجه گیری از کلامی دیگر است که البته صریحا در آیات نیامده، ولی سیاق بر آن دلالت دارد و تقدیر کلام چنین است: «و اذا کان حالهم ما تریه من الشباهه بالذین کفروا و التحسر علی قتلاهم، فبرحمة منا لنت لهم، و الا لانفضوا من حولک».
نهی از راندن خشونت آمیز
پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلّم)، مامور برحذر بودن از رد درخواست گدایان و راندن خشونت آمیز آنان از خود بودند:«وَ أَمَّا السَّائِلَ فَلا تَنْهَر؛ و سؤ ال کننده را از خود مران.» «لا تنهر» از ماده «نهر» به معنی راندن تواءم با خشونت است، و بعید نیست ریشه آن با نهر به معنی نهر آب جاری یکی باشد چرا که آن هم آب را با شدت می راند!در اینکه منظور از سائل در اینجا چه کسی است ؟ چند تفسیر وجود دارد:نخست اینکه منظور کسانی است که سؤالاتی در مسائل علمی و اعتقادی و دینی دارند، به قرینه اینکه این دستور تفریعی است بر آنچه در آیات قبل آمده «و وجدک ضالا فهدی» خداوند تو را گمشده یافت و هدایت کرد پس به شکرانه این هدایت الهی تو نیز در هدایت نیازمندان کوشا باش، و هیچ تقاضا کننده هدایتی را از خود مران.دیگر اینکه منظور کسانی است که دارای فقر مادی هستند، و به سراغ تو می آیند، باید آنچه در توان داری به کارگیری، و آنها را مایوس نکنی، و از خود نرانی.سوم اینکه هم ناظر به فقر علمی است و هم فقر مادی، دستور می دهد که به تقاضای سائلان در هر قسمت پاسخ مثبت ده، این معنی هم تناسب با هدایت الهی نسبت به پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلّم) دارد و هم سرپرستی از او در زمانی که یتیم بود. علامه طباطبایی در تفسیر این آیه می نویسد: کلمه «نهر» که مصدر فعل نهی «لا تنهر» است، به معنای زجر و رنجاندن با غلظت و خشونت است.
پرهیز از خشونت
پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلّم)، به خوش خلقی و پرهیز از خشونت، در رفتارهای اجتماعی ترغیب شده اند:«فَبِما رَحْمَةٍ مِنَ اللَّهِ لِنْتَ لَهُمْ وَ لَوْ کُنْتَ فَظّاً غَلیظَ الْقَلْبِ لَانْفَضُّوا مِنْ حَوْلِکَ؛ به (برکت) رحمت الهی در برابر آنان (مردم) نرم شدی! و اگر خشن و سنگدل بودی، از اطراف تو، پراکنده می شدند. پس آنها را ببخش و برای آنها آمرزش بطلب؛ و در کارها، با آنان مشورت کن! اما هنگامی که تصمیم گرفتی (قاطع باش! و) بر خدا توکل کن! زیرا خداوند متوکلان را دوست دارد.» در آیه مورد بحث، نخست به یکی از مزایای فوق العاده اخلاقی پیامبر (صلی الله علیه وآله وسلم) اشاره شده، می فرماید: «در پرتو رحمت و لطف پروردگار، تو با مردم نرم و مهربان شدی در حالی که اگر خشن، تندخو و سنگدل بودی از اطراف تو پراکنده می شدند». «فَبِما رَحْمَةٍ مِنَ اللَّهِ لِنْتَ لَهُمْ وَ لَوْ کُنْتَ فَظّاً غَلیظَ الْقَلْبِ لَانْفَضُّوا مِنْ حَوْلِکَ».«فَظّ» در لغت به معنی کسی است که سخنانش تند و خشن است، و «غلیظ القلب» به کسی می گویند که سنگدل باشد، و عملًا انعطاف و محبتی نشان ندهد.بنابراین، این دو کلمه گرچه هر دو به معنی خشونت است اما یکی غالباً در مورد خشونت در سخن، و دیگری در مورد خشونت در عمل به کار می رود و به این ترتیب، خداوند اشاره به نرمش کامل پیامبر (صلی الله علیه وآله وسلم) و انعطاف او در برابر افراد نادان و گناهکار می کند.
نهی از خشونت نسبت به بنی اسرائیل
...