تفسیر صافی

تفسیر صافی یکی از تفسیرهای قرآن است که توسط ملا محسن فیض کاشانی نگاشته شده است و بیشتر با جنبه روائی و نقلی نگاشته شده است و به علت اختصار و جامعیت، در زمان های مختلف مورد توجه قرار گرفته است.
مقدمه اول در فضل قرآن و وصیت به تمسک به آن از روایات اهل بیت
مقدمه دوم در بیان اینکه علم قرآن، نزد اهل بیت می باشد و ظاهر و باطن همه قرآن را آنان می دانند.
مقدمه سوم در بیان این که کل قرآن در شأن اولیاء الله و دشمنان آنان وارد شده است.
مقدمه چهارم در بیان وجوه معانی آیات از تفسیر و تأویل، ظاهر و بطن، محکم و متشابه، ناسخ و منسوخ و... که بخشی از مطالب علوم قرآنی را تشکیل می دهند.
مقدمه پنجم در بیان مفهوم تفسیر به رأی و نهی از آن می باشد.
مقدمه ششم در عدم تحریف قرآن.
مقدمه هفتم در بیان این که قرآن تبیان همه چیز است (تبیان یعنی روشنگر)، و اصول معارف دینی و قواعد شرعی در آن مطرح شده است.
مقدمه هشتم در بیان قرائات مختلف و میزان اعتبار آنها.
مقدمه نهم در نزول دفعی و تدریجی قرآن.
مقدمه دهم در شفاعت قرآن و ثواب تلاوت و حفظ آن.
مقدمه یازدهم در تلاوت قرآن و آداب آن.
مقدمه دوازدهم در بیان اصطلاحات و روشی که در تفسیر بر آن ها تکیه داشته است.
در مقدمه تفسیر به انواع تفسیر نگاری اشاره ای دارد و اعتراضی به تفسیر نگاری، بدون توجه به اهل بیت و تعالیم آنان، بالاخره از تفاسیری سخن به میان می آورد که با اخبار و روایات، قرآن را تفسیر کرده اند و یادآوری می کند که این گونه تفاسیر نیز از کاستی ها و ناهنجاری ها بدور نیستند، این گونه تفاسیر یا کامل نیستند، یا تفسیر تمام آیات را ندارند، برخی نیز سرشارند از اخبار ضعیف، و در برخی دیگر روایاتی آمده، بی ارتباط با موضوع، بدون تدوینی شایسته و ترتیبی زیبا.
افزون بر این ها، در این گونه تفاسیر، روایاتی راه یافته است، که مشتمل بر تأویلاتی است، نفرت زا و مطالبی باطل، همانند نسبت عصیان و سفاهت به انبیاء و بالاخره در این مجموعه ها، گاه روایات، به ظاهر متضادند و مفسران هیچگونه تلاشی، برای رفع تضاد از این ظواهر بکار نبسته اند. فیض کاشانی بعد از این مطالب می گوید:.mw-parser-output blockquote.templatequote{margin-top:0}.mw-parser-output blockquote.templatequote div.templatequotecite{line-height:1em;text-align:right;padding-right:2em;margin-top:0}.mw-parser-output blockquote.templatequote div.templatequotecite cite{font-size:85%}
به هر حال من تاکنون، در میان تفاسیر، با همه گستردگی تعداد آنها، تفسیری مهذب و پیراسته از ناهنجاری ها با بیانی کافی که تشنگان را سیراب کند، نیافته ام و امیدوارم این تفسیر، همانی باشد که انتظار می رود، تفسیری که مطالب و روایات صحیح را از روایات کدر و ناصاف، تمیز دهد، از مفسری که با شناخت متن احادیث، پی به صحت و ضعف آن برد نه با شناخت اسانید، مفسری که علم را از خداوند گرفته باشد نه از اسانید روایات، مفسری که توانایی شکافتن روایات و تجزیه و تحلیل آن ها را داشته باشد و با این توان، روایات صاف را از روایات غبار اندود، باز شناساند و از دل روایات اهل بیت مطالب مناسب فهم اهل زمانش را، استخراج و بیان نماید و زوائد را بدور افکند تا ابهام و تضاد و تناقض که موهن روایات است، از آن ها زدوده گردد

[ویکی فقه] این کتاب یکی از آثار پر ارج ملامحسن فیض کاشانی است که بیشتر با جنبه روایی و نقلی نگاشته شده است و به علت اختصار و جامعیت، در اعصار مختلف مورد توجه و عنایت قرار گرفته است.مرحوم فیض در تفسیر خود سعی کرده است، تفسیری پیراسته از اندیشه های گوناگون عرضه کند.
تفسیر صافی همواره مورد بهره برداری دانش پژوهان قرار گرفته است; حتی در گذشته متن درسی طلاب حوزه علمیه بوده است. ویژگی مهم این تفسیر در دو جهت است. نخست، بهره گیری از روایات در تفسیر آیات به شکل گسترده و نقد و ارزیابی این روایات در دلالت بر آیه و جنبه های مختلف آن. دوم، استفاده از نکات ادبی و بلاغی. وی در این زمینه، از متن عبارات بیضاوی استفاده می کند و گاه بدون افزودن یک کلمه همان عبارات او را در شرح کلمات و تفسیر آیه می آورد. گذشته از این، تفسیر صافی یکی از تفاسیر ممتاز فرهنگ شیعی به حساب می آید و دیدگاه امامیه را به طور گسترده شرح می دهد و به درستی به آن استدلال می کند و هر جا که شبهه ای باشد، پاسخ می دهد. فیض در آغاز تفسیر خود مقدمه ای نگاشته و به انگیزه تألیف خود اشاره کرده و دلیل بهره گیری از روایات را برشمرده است.
انگیزه تألیف
مؤلف تفسیر را با مقدمه ای آغاز می کند و ضمن آن، از جریان تفسیر نگاری و زمینه های تفاسیر نوشته شده، در فرهنگ اسلامی سخن می گوید. پس از آن به انواع تفسیر نگاری اشاره ای دارد و اعتراضی به تفسیر نگاری، بدون توجه به اهل بیت «ع» و تعالیم آن بزرگواران می کند، و از تفاسیری سخن به میان می آورد که با روایات و اخبار، قرآن را تفسیر کرده اند و یادآوری می کند که این گونه تفاسیر نیز از کاستی ها و ناهنجاری ها بدور نیستند، این گونه تفاسیر یا کامل نیستند، یا تفسیر تمام آیات را ندارند، برخی نیز سرشارند از اخبار ضعیف، و در برخی دیگر روایاتی آمده، بی ارتباط با موضوع، بدون تدوینی شایسته و ترتیبی زیبا.افزون بر این ها، در این گونه تفاسیر، روایاتی راه یافته است، که مشتمل بر تاویلاتی است، نفرت زا و مطالبی باطل؛ همانند نسبت عصیان و سفاهت به انبیاء و بالاخره در این مجموعه ها، گاه روایات، به ظاهر متضادند و مفسران هیچ گونه تلاشی، برای رفع تضاد از این ظواهر بکار نبسته اند، مرحوم فیض بعد از این مطالب می فرماید: «به هر حال من تاکنون، در میان تفاسیر، با همه گستردگی تعداد آنها، تفسیری مهذب و پیراسته از ناهنجاری ها با بیانی کافی که تشنگان را سیراب کند، نیافته ام و امیدوارم این تفسیر، همانی باشد که انتظار می رود، تفسیری که مطالب و روایات صحیح را از روایات کدر و ناصاف، تمیز دهد، از مفسری که با شناخت متن احادیث، پی به صحت و ضعف آن، برد نه با شناخت اسانید، مفسری که علم را از خداوند گرفته باشد، نه از اسانید روایات، مفسری که توانایی شکافتن روایات و تجزیه و تحلیل آنها را داشته باشد و با این توان، روایات صاف را از روایات غبار اندود، باز شناساند و از دل روایات اهل بیت «ع» مطالب مناسب فهم اهل زمانش را، استخراج و بیان نماید و زوائد را به دور افکند تا ابهام و تضاد و تناقض که موهن روایات است، از آنها زدوده گردد.
روش مفسر
روشن شد که انگیزه مصنف، ارائه تفسیری برگرفته از بیانات صاف و ناب اهل بیت «ع» می باشد که به تناسب علم و فهم اهل زمان خود گلچین شده و با بیانی شیوا و مدد گرفته از هدایت الهی، آیات قرآن را تبیین و تفسیر نماید. اما به طور طبیعی، برای بیان وجوه دیگر قرآن در لغت، قرائت، شان نزول و... ، باید از خود اظهار نظر کند و از سخنان دیگران نیز بهره برد، در نتیجه تفسیر به گونه ای رنگ اجتهاد و نظر را نیز به خود گرفته، آینده ای از روایت و درایت گشته است.
گزارش محتوا
...