[ویکی فقه] مجاز لغوی، استعمال لفظ در معنای غیر حقیقی، به قرینه لغوی می باشد. و در اصول فقه کاربرد دارد.
مجاز لغوی، عبارت است از استعمال لفظ در غیر معنای موضوع له، به جهت قرینه لغوی؛ به بیان دیگر، هر گاه لفظی در معنایی به کار رود که در عرف اهل لغت، به عنوان معنای مجازی شناخته می شود، به آن مجاز لغوی می گویند، مانند:استعمال لفظ «اسد» در رجل شجاع .
مجاز لغوی، عبارت است از استعمال لفظ در غیر معنای موضوع له، به جهت قرینه لغوی؛ به بیان دیگر، هر گاه لفظی در معنایی به کار رود که در عرف اهل لغت، به عنوان معنای مجازی شناخته می شود، به آن مجاز لغوی می گویند، مانند:استعمال لفظ «اسد» در رجل شجاع .
wikifeqh: مفرد در غیر معنای اصلی را می گویند.
مجاز لغوی، نوعی از مجاز در قرآن است که به آن مجاز لفظی ، مجاز افرادی ، مجاز کلمه و مجاز مفرد نیز می گویند، و آن استعمال لفظ مفرد در غیر معنای اصلی با وجود قرینه ای است که مانع از اراده معنای اصلی باشد.
انواع مجاز لغوی
مجاز لغوی گونه هایی دارد؛ به این ترتیب:۱. استعمال اسم ظاهر به جای ضمیر ؛۲. استعمال حروف جاره در معانی مجازی؛۳. استعمال خبر به جای طلب؛۴. استعمال صیغه امر در غیر وجوب ؛۵. استعمال صیغه نهی در غیر تحریم ؛۶. استعمال طلب به جای خبر؛۷. استعمال ندا به جای تعجب ؛۸. اطلاق بشری بر مبشربه؛۹. اطلاق تثنیه بر جمع ؛۱۰. اطلاق تثنیه بر مفرد؛۱۱. اطلاق جزء بر کل؛۱۲. اطلاق جمع بر تثنیه؛۱۳. اطلاق جمع بر مفرد؛۱۴. اطلاق حال بر محل؛۱۵. اطلاق خاص بر عام ؛۱۶. اطلاق سبب بر مسبب ؛۱۷. اطلاق صفت مشبهه بر مفعول ؛۱۸. اطلاق عام بر خاص؛۱۹. اطلاق فاعل بر مصدر ؛۲۰. اطلاق فاعل بر مفعول؛۲۱. اطلاق کل بر جزء ؛۲۲. اطلاق لازم بر ملزوم؛۲۳. اطلاق محل بر حال؛۲۴. اطلاق مسبب بر سبب؛۲۵. اطلاق مصدر بر فاعل؛۲۶. اطلاق مصدر بر مفعول؛۲۷. اطلاق مفرد بر تثنیه؛۲۸. اطلاق مفرد بر جمع؛۲۹. اطلاق مفعول بر فاعل؛۳۰. اطلاق مفعول بر مصدر؛۳۱. اطلاق ملزوم بر لازم؛۳۲. تانیت مذکر ؛۳۳. تذکیر مؤنث ؛۳۴. تسمیة الشیء باسم آلته؛۳۵. تسمیة الشیء باسم ضده؛۳۶. تسمیة الشیء بماکان علیه؛۳۷. تسمیة الشیء بما یؤول الیه؛۳۸. تضمین؛۳۹. تعبیر از ماضی به لفظ مستقبل؛۴۰. تعبیر از مستقبل به لفظ ماضی؛۴۱. تغلیب؛۴۲. قلب ( بلاغت )؛۴۳. مجاز حذف ؛۴۴. مجاز زیادت ؛۴۵. وضع جمع قلة موضع جمع کثرة ؛۴۶. وضع جمع کثرة موضع جمع قلة .
نکته
مجاز بودن برخی از موارد فوق، اختلافی است. توضیح هر یک از اصطلاحات فوق در جای خود آمده است.
مجاز لغوی، نوعی از مجاز در قرآن است که به آن مجاز لفظی ، مجاز افرادی ، مجاز کلمه و مجاز مفرد نیز می گویند، و آن استعمال لفظ مفرد در غیر معنای اصلی با وجود قرینه ای است که مانع از اراده معنای اصلی باشد.
انواع مجاز لغوی
مجاز لغوی گونه هایی دارد؛ به این ترتیب:۱. استعمال اسم ظاهر به جای ضمیر ؛۲. استعمال حروف جاره در معانی مجازی؛۳. استعمال خبر به جای طلب؛۴. استعمال صیغه امر در غیر وجوب ؛۵. استعمال صیغه نهی در غیر تحریم ؛۶. استعمال طلب به جای خبر؛۷. استعمال ندا به جای تعجب ؛۸. اطلاق بشری بر مبشربه؛۹. اطلاق تثنیه بر جمع ؛۱۰. اطلاق تثنیه بر مفرد؛۱۱. اطلاق جزء بر کل؛۱۲. اطلاق جمع بر تثنیه؛۱۳. اطلاق جمع بر مفرد؛۱۴. اطلاق حال بر محل؛۱۵. اطلاق خاص بر عام ؛۱۶. اطلاق سبب بر مسبب ؛۱۷. اطلاق صفت مشبهه بر مفعول ؛۱۸. اطلاق عام بر خاص؛۱۹. اطلاق فاعل بر مصدر ؛۲۰. اطلاق فاعل بر مفعول؛۲۱. اطلاق کل بر جزء ؛۲۲. اطلاق لازم بر ملزوم؛۲۳. اطلاق محل بر حال؛۲۴. اطلاق مسبب بر سبب؛۲۵. اطلاق مصدر بر فاعل؛۲۶. اطلاق مصدر بر مفعول؛۲۷. اطلاق مفرد بر تثنیه؛۲۸. اطلاق مفرد بر جمع؛۲۹. اطلاق مفعول بر فاعل؛۳۰. اطلاق مفعول بر مصدر؛۳۱. اطلاق ملزوم بر لازم؛۳۲. تانیت مذکر ؛۳۳. تذکیر مؤنث ؛۳۴. تسمیة الشیء باسم آلته؛۳۵. تسمیة الشیء باسم ضده؛۳۶. تسمیة الشیء بماکان علیه؛۳۷. تسمیة الشیء بما یؤول الیه؛۳۸. تضمین؛۳۹. تعبیر از ماضی به لفظ مستقبل؛۴۰. تعبیر از مستقبل به لفظ ماضی؛۴۱. تغلیب؛۴۲. قلب ( بلاغت )؛۴۳. مجاز حذف ؛۴۴. مجاز زیادت ؛۴۵. وضع جمع قلة موضع جمع کثرة ؛۴۶. وضع جمع کثرة موضع جمع قلة .
نکته
مجاز بودن برخی از موارد فوق، اختلافی است. توضیح هر یک از اصطلاحات فوق در جای خود آمده است.
wikifeqh: مجاز_لغوی_(علوم_قرآنی)