بهرام گور

بهرام پنجم یا وهرام پنجم شناخته شده به بهرام گور پانزدهمین پادشاه دودمان ساسانی بود که در سال ۴۲۱ میلادی به جای پدر، یزدگرد یکم، بر تخت شاهنشاهی ایرانشهر نشست و تا سال ۴۳۸ میلادی سلطنت کرد. بهرام گور از جمله شناخته شده ترین پادشاهان ساسانیان است که داستان های بسیاری را در ادبیات فارسی به او نسبت داده و شعرهای فراوانی را راجع به او سروده اند. بهرام پسر یزدگرد یکم بود که او را در ابتدا به لخمیان که دست نشاندهٔ شاهنشاهی ساسانی بود سپردند تا تربیت شود. پس از مرگ پدر، سپاهی از منذر بن نعمان گرفت، به تیسفون آمد و تاج و تختش را پس گرفت. بهرام هپتالیان را شکست داد، به هندوستان حمله کرد، و با امپراتوری بیزانس جنگید. او به شکار گورخر علاقه بسیاری داشت و در تاریخ های سنتی آمده است که نهایت یک روز در حین شکار گور در باتلاقی فرورفت از دنیا رفت.بهرام در هفت پیکر   بهرام گور در هفت پیکر   بهرام گور در هفت پیکر
بعد از مرگ یزدگرد، بهرام با حل اختلافاتی که با بزرگان داشت و هم جنین شکست دادن خسرو، مدعی حکومت ساسانی، به سلطنت رسید. در اولین سال حکومتش با امپراتوری بیزانس وارد جنگ شد که این جنگ که زمینهٔ دینی داشت و به دلیل اختلافات مسیحیان و زرتشتیان به آغاز شد. در این جنگ ابتدا رومیان به پیروزی هایی رسیدند ولی با رسیدن سپاه منذر به یاری ساسانیان، این نبرد ادامه یافت تا جایی که طرفین نبرد را بی حاصل دیدند و معاهده ای مبنی بر صلح دینی منعقد کردند ولی طی نقض قراداد اختلافات آن ها شدت گرفت تا با پیشنهاد بهرام صلح دیگری صورت گرفت. پس از بسته شدن قرارداد صلح میان اهالی دیلم که بر سر این مسئله بر ضد بهرام شوریدند اما بهرام آنها را سرکوب کرد. در دوران بهرام حملات هپتالیان از شرق شدت گرفت و او برادرش نرسه را موقتاً بر تخت نشاند و به مبارزه با هپتال ها پرداخت و بهرام در این نبرد پیروزی هایی به دست آورد. ارمنستان از جمله مسائل دیگری که همواره مورد توجه ساسانیان و هم چنین بهرام بوده است که مورد کشمکش های ایرانیان و رومیان بوده است. در دورانی که بهرام درگیر جنگ با اقوام شرقی بود، خاندان اشکانی این فرصت را مغتنم شمردند و بر ارمنستان چیره شدند ولی بعد از مدتی در اثر درگیری با ناخارارها تضعیف شده بودند، ارمنستان بار دیگر جزو ایالات ایران گشت. در دورهٔ بهرام در اثر رفتار خشونت آمیزی که با مسیحیان داشت به مهاجرت اجباری آن ها منجر شد اما رفتار او با یهودیان کاملاً مسالمت آمیز بود و عده ای آن را یهودی بودن مادر بهرام می پندارند. بهرام یک پادشاه افسانه ای است که در ادبیات داستان های زیادی به خود اختصاص داده است و مرگ بهرام نیز در ادبیات با افسانه پیوند خورده است به طوری که در پی شکار گوری به باتلاق فرورفته است.
بهرام از کلمهٔ ایرانی باستان «Vṛθragna» و اوستایی «Vərəθraγna» به معنی «خدای پیروزی» گرفته شده است و معادل آن در زبان پارسی میانهٔ «Warahrān» و «Wahrām» (که بیشتر «wlhlʾn» تلفظ می شود)، در و زبان پارتی «*Warθagn» است که به صورت قرضی در زبان ارمنی «Vahagn» و به صورت «Wa(r)hrām» (که «wryhrm» تلفظ می شود) به صورت قرضی در زبان ارمنی «Vrām» تلفظ می شود.
نام بهرام در اوستایی «وِرِثرَغنه» و در فارسی میانه «وَرَهران» و «وَهرام» بوده و معنی آن «آمادهٔ نبرد» و «پیروزمند» است. بهرام نه تنها در منابع اسلامی متقدم، بلکه در بعضی از متن های پهلوی مانند زَندِ وَهمَن یَسن و شهرستان های ایران نیز به لقب «گور» مشهور گشته است؛ و حتی در یک شعر فارسی مجعول منسوب به خود بهران نیز این لقب آمده است. بر اساس برخی روایت ها، شهرت وی به «گور» به سبب علاقه یا چیره دستی او در شکار گورخر بوده است. از وی در ادبیات فارسی با لقب های دیگری چون «گورخان» و «صحرانشین» نیز یاد شده است.

رجوع شود به:بهرام ساسانی (ایران ۵) پنجم ( ـ۴۳۹م)

بهرام گور از ۴۲۱ تا سال ۴۳۸ میلادی، پانزدهمین شاهنشاه ساسانی بود. وی به جای پدر، یزدگرد یکم، بر تخت پادشاهی نشست.
• روایتی که مؤلف غرر اخبار در این باره آورده است، بدین گونه است:

[ویکی فقه] بهرام گور، پادشاه نامی ساسانی، بهرام پنجم (حک: ۴۲۰ـ ۴۳۸میلادی) پسر یزدگرد اول است.
زندگی وی سراسر بزم و رزم، سرور و خوشگذرانی همراه با نیروی جسمی بسیار بود، چنانکه ضرب شمشیر وی را پدیدآورنده دره ها دانسته اند. او نخجیرکاری زبردست، شاهی سخاوتمند و محبوب و مسامحه کار نسبت به رعایا است و در ادبیات فارسی و افسانه های مردمی، دستمایه داستان های پهلوانی و عاشقانه بوده که از آن جمله است داستان «خره بماه با بهرام گور» و از این نظر شاید شخصیتی بی نظیر باشد.

بهرام گور در متون دوره اسلامی
روال کم و بیش یکسان داستان زندگی بهرام گور در متون دوره اسلامی، وجود قصه مستقلی درباره وی را از دوره ساسانی محتمل می سازد، چنانکه داستان خروج دیلمان بر وی در مجمل التواریخ از مأخذی به نام پیروزنامه نقل می شود و یا اشاره نظامی در هفت پیکر به «سواد بخاری و طبری» به عنوان مأخذ داستان گواه دیگری بر این امر است. نخستین اشارات به بهرام گور، در متون تاریخی اولیه دوره اسلامی و به اعتبار شخصیت تاریخی اوست. نام و داستان زندگی وی در تاریخ طبری، اخبارالطوال دینوری، مروج الذهب مسعودی، تاریخ ثعالبی، تاریخ گردیزی و فارسنامه ابن بلخی آمده است.

علت راهیابی نام او به منابع اسلامی
برخی از خاندان های ایرانی که پس از اسلام در پی کسب اعتبار سیاسی بودند، نام وی را به عنوان نیای خود ذکر کرده اند، و این نیز از اسباب ماندگاری و راهیابی نام او به منابع اسلامی بوده است؛ صفاریان، آل بویه و خاندان میکائیلیان در نیشابور از آن جمله اند.

داستانهای منظوم درباره بهرام گور
...