سید مصطفی کاشانی

سید مصطفی کاشانی(۱۲۶۴ق.-کاشان- ۱۳۳۶ق نجف) از مجتهدان شیعه در عصر قاجار و از روحانیون مشروطه خواه است. سید ابوالقاسم کاشانی پسر وی و سید احمد کاشانی و محمود کاشانی نوه های او هستند.
در تذکرة خوشنویسان آمده است: «جناب حاجی سیّد مصطفی مجتهد بن حاجی سیّد حسین بن حاجی میر محمّد علی کاشانی، عالمی است ربّانی، خطّ شکسته را در گرمی و نرمی و سختی و صلبی به روش میرزا رضای بغدادی نگارد و قصیده پارسی را به روش انوری و منوچهری و نشیدة عربی را مانند بحتری و بوعلای معرّی فرماید. در هیجده علمِ اجتهاد هر یک را معلّمی است بس استاد و امروز در عتبات عالیات محضر درس را ادریس و منبر نصیحت و وعظ را برجیس است ... با آن که همواره مسند قضاوت را اقضی و وسادة «حَکمتُ بذلک» را واجب الاطاعه و مسموع الفتوی است از دشمن و دوست هرگز اصغا نشده است که امضای قضیه را به غرض و ریا کند یا اجرای حکمی را به هوس و هوا نماید. بسی نیکو بُشره و حسن العشره، مصاحبتش بشاشت انگیز و مطایبتش شرعی و هشاشت آمیز است. عمّا قریب است که کوس فضلش را بر بام هفت اقلیم کوبند و صیت علمش را بر مناره های جهان مانند اذان سرایند ...»(تذکرهٔ خوشنویسان، ص۲-۱۶۱.)
شیخ محمدعلی مدرس تبریزی صاحب «ریحانة الادب» دربارهٔ وی می نویسد: «... علاوه بر مراتب علمیّه، در محاسن اخلاق هم طاق و دارای قریحه شعری صاف بوده و اشعار او فصاحت و محسنّات بدیعیّه را جامع می باشد. دیوانی هم در مناقب و مراثی حضرات معصومین (ع) داشته و هر یک از استصحاب و تجرّی و تفسیر مختصر قرآن و حاشیة ارشاد علاّمه و حاشیة شرایع و قاعدة لاضرر و و منجزات مریض تألیفاتی داشته...» (ریحانه الادب؛ مدرس تبریزی، ج ۵، ص ۲۱.)
در کتاب «مختصر جغرافیای کاشان» پیرامون مجتهد کاشانی چنین آمده است: «حاجی سیّد مصطفی مجتهد حجّة الاسلام پسر مرحوم آقا سیّد حسین مجتهد کاشانی ساکن طهران، برای تکمیل علوم دینیه به عتبات عالیات رفت و در آنجا به مقام حجّة الاسلامی رسید. رسالة تقلیدیّه اش به طبع رسیده. تألیفات دیگر هم دارد. ادیب و فقیه ممتاز بود. خطّ شکسته را خوب نوشت. در سنّ هفتاد سالگی در سنة ۱۳۳۶ در عتبات عالیات وفات کرد.» (مختصر جغرافیای کاشان، ص ۴۱.)
سید مصطفی کاشانی به علت سکونت در تهران و نجف به القاب متعددی وصف می شود. وی را سید مصطفی کاشانی، سید مصطفی کاشانی تهرانی، سید مصطفی مجتهد کاشانی و سید مصطفی کاشانی نجفی نیز می خوانند، ولی بیش از همه به «سید مصطفی مجتهد کاشانی» شهره است.
سید مصطفی کاشانی متولد کاشان است. در برخی منابع سال تولد ایشان را ۱۲۶۸ ق. ذکر کرده اند ولی در اغلب منابع تاریخی فارسی و عربی تولد او را به صورت تقریبی در حدود سالیان ۱۲۶۰ یا ۱۲۶۶ ق. نوشته اند.
سیّد مصطفی در کاشان، تهران و اصفهان به تحصیل می پردازد و محضر اساتیدی بر جسته ای را در علوم منقول و معقول درک می کند و در زمانی که حدود ۲۴ سال دارد به درجه اجتهاد در علوم متعددی نائل گردد. وی مقدمات علوم را نزد پدرخوانده و در اصفهان از حوزه درس اساتید برجسته ای چون آخوند ملاّ محمّد کاشانی، شیخ جهانگیرخان قشقایی و شیخ محمّد باقر اصفهانی بهره برده و در تهران از محضر شیخ محمدرضا عارف قمشه ای استفاده نموده و بعدها عازم نجف اشرف و عتبات عراق می گردد. او اگر چه در این زمان محتاج تحصیل نیست و خود در تهران و در نجف حوزه تدریس داشته است ولی در نجف از حوزه درسی آخوند خراسانی نیز بهره می برد. از شاگردان وی می توان به فرزندش سید ابوالقاسم کاشانی، سید حسن مازندرانی و شیخ آقابزرگ تهرانی اشاره نمود.

[ویکی فقه] سید مصطفی کاشانی (متوفای ۱۳۳۷ق.) در شهر کاشان به دنیا آمد. وی یکی از علمای برجسته ایران است که به نجف هجرت کرد و جزء مراجع تقلید عراق و رهبر مسلمانان عراق در جنگ با استعمار انگلیس بود. وی سرانجام در کاظمین از دنیا رفت.
در حدود سال های ۱۲۶۰ یا ۱۲۶۶ قمری در خانواده دانش و سیادت ـ آیت الله سید حسین حسینی کاشانی ـ در شهر کاشان، کودکی دیده به جهان گشود که نام او را مصطفی برگزیدند و چون در کاشان ولادت یافت و دوره نوجوانی و جوانی خود را در آن جا سپری کرد، به کاشانی مشهور شد.
سید محسن، امین، اعیان الشیعة، ج۱۰، ص۱۲۷.
پدر بزرگوارش سید حسین کاشانی، در اوایل سده سیزدهم قمری در شهر تاریخی و مذهبی کاشان دیده به جهان گشود. دوره نوجوانی و جوانی خویش را نزد عالمان آن جا به تحصیل علوم دینی پرداخت. سپس برای تکمیل دانش خویش، راهی حوزه اصفهان شد که در آن زمان از رونق به سزایی برخوردار بود. سید حسین، به عنوان یک طلبه شیفته و شیدای علوم دینی، نزد استادان بزرگ آن حوزه شکوهمند، حضور یافت و از محضر آنان کسب فیض نمود.نام استادان او در اصفهان بدین قرار است:۱. حاج محمد ابراهیم کرباسی که از بزرگ ترین فقیهان آن دیار و از شاگردان برجسته و مشهور استاد بزرگ آیت الله وحید بهبهانی بود.۲. شیخ محمد حسین اصفهانی، مشهور به صاحب «فصول».سید حسین با پشتکار و رنج فراوان، به درجه اجتهاد نایل آمد و از استادان خود، گواهی اجتهاد گرفت. سید حسین برای فراگیری و دست یافتن به مبانی اصولی و فقهی دیگر فقیهان و اصولیون شیعی، به حوزه پرآوازه نجف هجرت کرد و در آن جا بیشتر در درس فقیه و اصولی معروف، سید ابراهیم قزوینی ـ مشهور به صاحب «ضوابط» ـ حضور یافت و به عنوان یک فقیه و اصولی برجسته، مورد توجه همگان قرار گرفت.وی برای خدمت بیشتر به اسلام و مسلمین و نشر و گسترش احکام حیات بخش اسلام، از نجف به ایران بازگشت، و در تهران ـ که در آن روزگار، مرکز حکومت قاجار بود ـ رحل اقامت افکند و سالیان درازی را در این شهر به تدریس علوم دینی و برپایی نماز جماعت، قضاوت و حل و فصل اختلافات مردم پرداخت و به شهادت تمام کسانی که او را از نزدیک دیده اند و با وی معاشرت داشته اند، در زمانی که به شغل خطیر قضاوت اشتغال داشت، هرگز دامن به دنیا و زرق و برق آن نیالود و از جاده شریعت و عدالت و تقوا، خارج نشد و با مناعت طبع و عزت نفس زیست و وسوسه دنیا طلبان او را تحت تاثیر قرار نداد.
اعتماد السلطنه، المآثر و الآثار، ص۱۶۰.
سید مصطفی کاشانی، بعد از این که چندین بهار از عمرش سپری شد، نزد پدر بزرگوارش به تحصیل مقدمات علوم اسلامی پرداخت. صرف، نحو، معانی، بیان و بخشی از کتاب های فقهی و اصولی را از پدر گران قدرش فرا گرفت.او از همان آغاز طلبگی، آن گونه که در راه به دست آوردن علوم دینی می کوشید، ضرورت پرداختن به مسائل معنوی را از نظر دور نمی داشت و بدین نکته آگاه بود که تحصیل دانش، باید همراه با کسب قدس و تقوا و سازندگی معنوی و الهی باشد. وی در این راستا، به موقعیت و جایگاه بلندی رسید و تا آخرین لحظات عمر، در این راه روشن گام نهاد.
سید محسن، امین، اعیان الشیعة، ج۱۰ ص۱۲۷.
...