ابن معتز

[ویکی فقه] اِبْن مُعْتَزّ، ابوالعباس عبدالله (۲۲ شعبان ۲۴۷-۲ ربیع الثانی ۲۹۶ق / ۳۱ اکتبر ۸۶۱ -۲۹ دسامبر ۹۰۸م )، شاعر ، ادیب ، راوی و نقاد بزرگ شعر و ادب عرب در عصر دوم عباسی بود.
وی در سامرا که در آن روزگار مرکز حکومت عباسیان بود، از مادری ظاهراً رومی نژاد به دنیا آمد. تقریباً ۵ ساله بود که پدرش با لقب المعتزبالله ، به عنوان سیزدهمین خلیفه عباسی ، زمام امور را به دست گرفت (حک ۲۵۲- ۲۵۵ق /۸۶۶ -۸۶۹م ). معتز شیفته شعر و موسیقی بود و در این دو فن دستی داشت و بیش تر اوقات خود را با شاعران و خوانندگان و نوازندگان سپری می ساخت ، از این رو شگفت نمی نماید که طبع شعر ابن معتز از اوان کودکی و نوجوانی شکوفا شود و در همان روزگار اشعاری نیز بسراید. او خود اعتراف می کند که تحت تأثیر قصاید بحتری قرار می گرفته و نفوذ کلام این شاعر در خلیفه و دیگران او را سخت به اعجاب وا می داشته است . به ویژه که مدیحه سرایان گاه در مدایح معتز او را نیز در کنار پدر مدح می گفتند. عبدالله نزد پدر چندان عزیز بود که دستور داد به نام وی دینارهایی زر ضرب کنند و بحتری در مدیحه ای که به همین مناسبت سرود، به معتز پیشنهاد کرد که او را ولیعهد خویش گرداند.
تبعید ابن معتز
ابن معتز ۸ سال بیشتر نداشت که امیران ترک پدرش را از مقام خلافت عزل کرده ، به قتل رسانیدند و او را همراه مادربزرگش و چند تن دیگر از فرزندان خلفا به مکه تبعید کردند.
بازگشت به سامرا و شروع تحصیل
حدود یک سال بعد، المعتمد بالله (حک ۲۵۶-۲۷۹ق /۸۷۰ -۸۹۲م ) به خلافت رسید و آنان را به سامرا بازگردانید. از آن پس جده اش زیر نظر معتمد، سرپرستی او را برعهده گرفت و ابوالحسن احمد بن سعید دمشقی که به تعلیم و تربیت فرزندان معتز گماشته شده بود، مربی و استاد اختصاصی او گردید. رفته رفته ، خانه وی مرکز تجمع علما و ادبا گردید و دانشمندان به نام آن سامان از جمله محمد بن عمران بن زیاد، حسن بن علیل عنزی، احمد بن صالحة بن ابی فنن ، پیوسته به مجلس او آمد و شد داشتند و علوم و فنون مرسوم آن زمان را به امیرزاده عباسی تعلیم می دادند. مبرد، نحوی بزرگ مکتب بصره ، بسیار در مجلس او حاضر می شد و گاه چندین روز نزد وی اقامت می کرد. فصحای عرب و علمای لغت نیز که وارد سامرا می شدند، نزد ابن معتز می رفتند و او آنان را به گرمی می پذیرفت و از ایشان نکات بسیاری می آموخت . این محافل علمی و ادبی که در منزل ابن معتز تشکیل می یافت ، چنان جاذبه ای داشت که بلاذری (ه م ) را واداشت مصرانه برای تعلیم این امیرزاده اعلام آمادگی کند. ابن معتز در اشعاری که در ۱۳ سالگی خطاب به استادش دمشقی سروده ، ادعا کرده است که علوم و فنون مرسوم را چندان فراگرفته که در هر رشته و زمینه ای که اراده کند، می تواند سرآمد اقران و یگانه دوران گردد.
ابن معتز در مطیره
...