محمد بن ابی بکر بن ابی قحافه (۱۰- ۳۸ق) از نزدیک ترین یاران امام علی(ع) که از سوی ایشان به فرمانداری مصر منصوب شد.
بود که بعد از درگذشت ابوبکر و ازدواج مادرش با امام علی(ع)، در خانه امام(ع) پرورش یافت. بین او و امام محبت دوجانبه وجود داشت و امام او را فرزند خویش می خواند. جایگاه او در نزد امام علی(ع) را هم سنگ جایگاه ابوذر در نزد پیامبر(ص) دانسته اند.
او از مخالفان برجسته عملکرد خلیفه سوم به شمار می آمد. در دوره امام علی(ع) جزء شرطة الخمیس بود و در جنگ های جمل و صفین فرماندهی بخشی از سپاه امام را به عهده داشت. منابع حدیثی و تاریخی شخصیت او را ستوده اند.
wikishia:
عثمان و نقش فعال او در تحولات دوره خلافت امام علی علیه السلام جای تأمل و تحقیق دارد؛ زیرا گرچه وی در دوره حیات رسول خدا صلی الله علیه و آله و دو خلیفه نخستین سن و سال چندانی نداشت، ولی در دوره خلافت عثمان جوانی بالغ بود که موضع مخالف وی علیه خلیفه کاملاً آشکار بود.
در دوره خلافت امام علی علیه السلام نیز از شخصیت های فعال سیاسی بشمار می آمد، اما نقش و اقدامات وی، شاید به دلیل نسبتش با ابوبکر و مسائل دیگر کمتر مورد توجه قرار گرفته است. تبیین نقش محمد بن ابی بکر در جریان قتل عثمان، موضع گیری هایش در مقابله با
ناکثین جنگ جمل و معاویه، عزلت نشینان عثمانی، امارت او در مصر و شهادتش از مسائلی است که در این نوشتار بدان ها پرداخته می شود.
محمد بن عبدالله بن عثمان بن عامر بن عمرو بن کعب بن سعد بن تیم بن مُرة از قبیله
بنی تمیم قریش، ملقب به «عابد قریش» در بیست و پنجم
ذی الحجه سال دهم
هجرت در حجه الوداع پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله در مسیر حرکت کاروان حج از مدینه به
مکه در مکانی به نام «بیدا» و به نقلی «ذی الحلیفه» یا «شجره» چشم به جهان گشود. حضرت محمد صلی الله علیه و آله چندی قبل از تولد، نوید ولادتش را به
عایشه داده بود و پس از تولد، بر وی اسم گذاشت.
پدر محمد عبدالله (ابوبکر)، از بزرگان
صحابه پیامبر و نخستین خلیفه، هنگامی که درگذشت، محمد دو سال و چند ماه بیشتر نداشت. مادرش اسماء بنت عمیس از زنان بزرگ صدر
اسلام است. وی ابتدا همسر
جعفر بن ابی طالب بود، ولی پس از شهادت جعفر، با ابوبکر ازدواج کرد و ثمره این ازدواج محمد بن ابی بکر بود. اسماء پس از فوت ابوبکر به ازدواج حضرت علی علیه السلام درآمد.
محمد بن ابی بکر در خانه حضرت امام علی علیه السلام پرورش و رشد یافت. فقه و معارف و اندیشه هایش برگرفته از تعالیم ناب امام علی علیه السلام بود و برای هیچ کس حتی پدرش ابوبکر فضیلت علی علیه السلام را قائل نبود. حضرت علی علیه السلام نیز او را دوست می داشت و وی را «فرزند خود از صلب ابی بکر» می شمرد. در
نهج البلاغه به نقل از آن حضرت آمده است: «او (محمد) دوست من بود و چون فرزندم او را پرورش داده بودم».
بیشتر منابع تاریخ صدر اسلام به صداقت، دیانت و نجابت محمد بن ابی بکر اذعان دارند. او یکی از پنج نفر خواص حضرت علی علیه السلام بود. او معتقد بود که خلفای پیشین حق علی علیه السلام را در بدست گرفتن خلافت
مسلمانان پایمال کرده اند، در حالی که کسی سزاوارتر از آن حضرت برای احراز مقام خلافت نیست.
از
امام صادق علیه السلام نقل شده است هنگامی که محمد بن ابی بکر می خواست با حضرت علی علیه السلام
بیعت کند به آن حضرت اظهار داشت: «گواهی می دهم که تو امامی هستی که اطاعت تو
واجب است و پدر من در آتش می باشد».
wikiahlb:
ذی القعده سال دهم هجرت در مسیر کاروان حجة الوداع پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله وسلّم) از مدینه به مکه در مکانی به نام «بیدا» چشم به جهان گشود. حضرتش چندی قبل از تولد، نوید ولادتش را به عایشه داده بود و پس از تولد، بر وی نام نهاد. (در عهد رسول خدا (صلی الله علیه و آله وسلّم) رسم بر این بود که اصحاب در هفتمین روز تولد فرزندان شان او را نزد آن حضرت می بردند و ایشان بر آن ها اسم می گذاشت.)
پدر محمد ابوبکر، صحابه پیامبر و نخستین خلیفه، هنگامی درگذشت که محمد دو سال و چند ماه بیشتر نداشت. مادرش اسماء بنت عمیس از زنان بزرگ صدر اسلام است. وی ابتدا همسر جعفر بن ابی طالب و پس از شهادت جعفر، با ابوبکر ازدواج کرد. اسماء پس از
مرگ ابوبکر به ازدواج حضرت علی (علیه السّلام) درآمد. بدین سبب محمد بن ابی بکر در خانه حضرت علی (علیه السّلام) رشد و پرورش یافت. فقه و معارف و اندیشه هایش برگرفته از تعالیم ناب امام علی (علیه السّلام) بود و برای هیچ کس _از جمله ابوبکر_ فضیلت علی (علیه السّلام) را قائل نبود. بلکه در هنگام بیعت با آن بزرگوار عرض کرد:«گواهی می دهم که تو امامی هستی که اطاعت تو واجب است».حضرت علی (علیه السّلام) نیز او را دوست می داشت و وی را «فرزند خود از صلب ابی بکر» شمرد. در نهج البلاغه به نقل از آن حضرت آمده است:«او (محمد) دوست من بود و چون فرزندم او را پرورش داده بودم».
فضایل و عقاید
بیشتر منابع تاریخ صدر اسلام به صداقت، دیانت و نجابت محمد بن ابی بکر اعتراف دارند. او یکی از پنج نفر خواص حضرت علی (علیه السّلام) بود. (چهار نفر دیگر عبارت بودند از: هاشم بن عتیه، جعدة بن هبیره مخزومی،
محمد بن ابی حذیفه و ابن ابی العاص)
← دیدگاه ائمه
آغاز حضور محمد بن ابی بکر در صحنه فعالیت های سیاسی و نظامی در عهد خلافت عثمان بود، اما برخی نویسندگان غربی از جمله مادلونگ، محمد بن ابی بکر را از توطئه گران علیه قتل عمر، خلیفه دوم آورده اند. که این سخن به اندک توجهی مردود است: زیرا وی در دوره عمر، نوجوانی سیزده ساله بیش نبود و منابع نخستین صدر اسلام چنین مطلبی را ندارند و احتمال چنین تصرفی در تاریخ با توجه به عداوت ایشان
نسبت به حضرت علی و تابعان حضرتش که محمد هم از جملۀ آنان است، بسیار می باشد. خصوصا که خود مادلونگ این قتل را به حضرت علی (علیه السّلام) هم نسبت داده است.محمد بن ابی بکر پس از طی دوره نوجوانی و رسیدن به سن بلوغ، به عنوان رزمنده در جنگ های دوره عثمان علیه غیر مسلمانان شرکت می کرد و یکی از مخالفت های او با عثمان در جنگ «صواری» بود که عثمان عبدالله بن سعد بن ابی سرح را به فرماندهی دریایی مسلمانان منصوب کرد در حالی که وی به حکم
قرآن کافر بود. و پیامبر اکرم خون او را مباح شمرد.
← مخالفت با
حکومت عثمان
...
