قراضه طبیعیات

wikijoo: قراضه_طبیعیات

wikinoor: اصول الحکمة ، این رساله، به ابو سعید محمد غانمی نسبت داده شده است.کتاب، طبق آنچه مؤلف خود بیان کرده در چهار فصل می باشد: فصل اول در مسائل حیوانی است و شانزده باب دارد، فصل دوم در مسائل نباتی است و هشت باب دارد، فصل سوم در مسائل معدنی است و دارای ده باب می باشد و فصل چهارم در مسائل نوادر بوده و شانزده باب دارد که مجموعا پنجاه باب می گردد. مؤلف، در کتاب خود از آثار دانشمندان بسیاری همچون حکمای مشاء یونانی و ابو ریحان بیرونی به طور خاص بهره برده است، ولی طبق آنچه خود معترف است، اشاره ای به هیچ کدام از آنها نکرده است. بعضی عبارات و مطالب کتاب نیز در ابواب مختلف تکرار شده است.
گزارش محتوا
مؤلف، در مقدمه پس از ستایش آفریدگار و درود فرستادن بر پیغمبر و اهل بیت و یاران او، از اراده امیری سخن گفته که طالب جمع آوری همه علوم در نزد خود بوده است و مؤلف به امتثال امر او اقدام نموده است.۱. مؤلف بعد از اشاره ای به فصول کتاب، وارد فصل اول کتاب که در مسائل حیوانی است می گردد. او نخست عناوین شانزده باب این فصل را که هر یک سؤالاتی هستند در باره مسائل حیوانی، مطرح می کند که از اهم آنها می توان به علت راست قامت بودن انسان ، علت احمق نامیدن افراد خیلی بلند قامت، علت اینکه برخی از حیوانات می توانند گوش خود را بجنبانند، علت گردن نداشتن فیل و خوک ، علت ضعف دید مورچه در مقابل قوت زیاد حس بویایی ، علت دندان پیشین زیرین نداشتن بعضی حیوانات و علت روییدن موی بیشتر و درشت تر بر قسمت جلوی بدن انسان. مؤلف، بعد از عنوان کردن این شانزده سؤال، به پاسخ آنها می پردازد؛ برای نمونه علت راست قامتی انسان را صاحب فکر بودن وی دانسته و می گوید: فکر کردن با راستی و ثبات هم آهنگ تر می باشد... ۲. در فصل دوم که هشت باب دارد، مطالبی مانند علت دو نیم شدن بعضی از حبوبات ، دلیل سردی کافور با وجود تلخیش با اینکه همه ی تلخ ها گرمند و علت زود بخار شدن سرکه و... مطرح شده است؛ برای نمونه وی علت اینکه وقتی سرکه روی زمین ریخته می شود زود محو می گردد را این می داند که سرکه لطیف است و غواص و به محض ریخته شدن، به سرعت در منافذ زمین فرو رفته و اثری از آن باقی نمی ماند. ۳. در فصل سوم که دارای ده باب است، سفید شدن یاقوت سرخ هنگام مواجهه با آتش ، زود گرم شدن آب در ظروف آهنی نسبت به ظروف مسی و... آن مطرح شده است؛ مثلا وی، سفید شدن یاقوت در آتش را از خواص آتش می داند که تبییض اشیا با آتش صورت می گیرد. ۴. در آخرین و چهارمین فصل که به قول مؤلف اندر مسائل نوادر است، شانزده مسئله مطرح گردیده که ما به نمونه هایی از آنها اشاره می نماییم: چرا در شب وقتی به لباسی که تازه شسته شده یا به پشت گربه دست مالیده شود، از آن جرقه برمی آید؟ چرا وقتی از پشت بلور گرد به اشیا نگاه می کنیم، وارونه دیده می شود. چرا سیاه کردن اشیای سفید زودتر از سفید کردن سیاه انجام می گردد؟ چرا در صحرا انعکاس صدا نیست ولی در کوه هست؟ چه مقدار از کشتی وارد آب می گردد؟ چرا روشنایی ماه خالص تر و سفیدتر از روشنایی خورشید است؟ سبب رعد و برق و بارانی که از ابر پدید می آید چیست؟ و...
وضعیت کتاب
در انتهای کتاب، پاره ای توضیحات در مورد مسائل گوناگون توسط محقق کتاب ذکر شده است. فهرست های پایانی کتاب عبارتند از: فهرست مسائل کتاب، فهرست نام های تاریخی، فهرست نام های جغرافیایی و جاها، فهرست نام های مؤلفات، فهرست واژه ها و اصطلاحات، فهرست جدول تصحیحات و اضافات، فهرست مندرجات کتاب و فهرست انتشارات انجمن آثار ملی .