شق القمر

شَق ّالقَمَر (به عربی: انشقاق القمر) معجزه ای است که در روایات اسلامی، به پیامبر اسلام محمد نسبت داده شده، و گفته شده که ماه به اشارهٔ وی از هم شکافته یا دونیم شده است و پس از مدت زمان کوتاهی دو نیمه ماه دوباره به هم متصل شده اند. این معجزهٔ منسوب به محمد از آیات ۱–۲ سوره قمر مأخوذ شده، و در روایات مسلمانان از جمله در شأن نزول ذکر شده اند. برخی مفسران مسلمان، مخصوصاً از دوره قرون وسطی، این رویداد را این گونه در نظر می گیرند که ماه به معنی واقعی کلمه به طور فیزیکی توسط محمد شکافته شده است، در حالی که برخی دیگر آن را به عنوان رویدادی که در روز قیامت رخ خواهد داد تشخیص می دهند. باقی، این رویداد را توهمی بصری به حساب می آورند.
نگرش اسلامی به معجزات
معجزات منسوب به محمد
محمد در مکه
روایات اولیه ای که تفسیری تحت اللفظی را حمایت می کنند بر حسب اعتبار صحابه محمد همچون ابن عباس، انس بن مالک، عبدالله ابن مسعود و دیگران منتقل شده اند. به گفته عالم مسلمان هندی عبدالله یوسف علی، وقتی که روز قیامت نزدیک شود ماه دوباره از هم شکافته می شود. وی می گوید که همچنین آیات می توانند معنای تمثیلی داشته باشند، یعنی مسئله مانند ماه روشن شود. آیات قرآنی ۱–۲ سوره قمر بخشی از مباحثات میان عالمان مسلمان الهیات و فیلسوفان مسلمان قرون وسطی بر سر گزندناپذیری اجسام سماوی بوده اند. در سال ۲۰۱۰ میلادی یکی از کارکنان دانشمندِ مؤسسه علوم قمری ناسا به نام بِرَد بِیلی گفت: «هیچ مدرک علمی فعلی ای گزارش نمی کند که در نقطه ای زمانی در گذشته، ماه به دو بخش (یا بیش تر) تقسیم شده است و دوباره گرد هم آمده است.»
این روایت توسط برخی از مسلمانان پس از آن استفاده شد تا دیگران را در نبوت محمد متقاعد کنند. این واقعه همچنین الهام بخش بسیاری از شاعران مسلمان، مخصوصاً در هند بوده است.
یکی از سوره های قرآن با نام قمر (به معنی ماه)، شکافته شدن ماه را به عنوان رویدادی که پیش از روز قیامت رخ می دهد ذکر می کند، اما بعداً ادعا می شود که این رویداد، معجزه ای است که توسط محمد انجام شده است تا نبوت وی را به ناباوران مکه اثبات کند. روایات معروف معجزات محمد از حمایت اندکی در خود متن قرآن برخوردارند. داستان دو نیم شدن ماه در احادیث از حمایتی قوی برخوردار است، اما لزوماً معنای آیات ۱–۲ سوره قمر نیست. این آیات به این صورت بیان می شود:

شَقُّ القَمَر
(به معنی شکافتن ماه) از معجزه های پیامبر اسلام (ص). در قرآن ذکر آن با بیان نزدیک شدن روز قیامت آمده است و به اعتقاد برخی مفسران نشانۀ وقوع قیامت است (قمر، ۱). ولی آیۀ بعد از آن (که روگردانی کفار را بعد از دیدن آیات الهی بیان می دارد) با آن سازگار نیست. بنابه روایات متعدد، مشرکان از پیغمبر خواستند برای اثبات پیامبری خود، ماه شب چهاردهم را دونیم کند؛ پیغمبر از خداوند درخواست کرد و ماه دوپاره شد و در دو جانب کوه حرا قرارگرفت و به روایتی هم در یک شب دوبار به اشارۀ انگشت سبّابۀ پیغمبر ماه دونیم شد و دوباره به هم پیوست. گویند مشرکان با آن که این معجزه را دیدند بازهم منکر این امر شده و پیامبر را ساحر خواندند. برخی شق القمر را در شب سیزدهم ماه شوّال سال نهم بعثت دانسته اند. برخی نیز این واقعه را مصادف با دوره ای که پیغمبر به همراه صحابۀ خود در شِعب ابی طالب در محاصره بودند، می دانند.

[ویکی فقه] معجزه شکافته شدن ماه، توسط پیامبر اکرم (صلی الله علیه وآله وسلم) را انشقاق قمر می نامند.
انشقاق از ماده «شقق» به معنای شکافته شدن می باشد. و قمر همان ماه کره زمین است.
تقاضای کافران از پیامبر
با اینکه خانه، خانه خدا بود و مهمانان، همه بندگان او، ولی تنها چیزی که یافت نمی شد، راه و رسم سپاس و تشکر از میزبان بود. در بین آن همه ظلمت و تاریکی و شرک و بت پرستی تنها او، محور توحید و یکتاپرستی بود که از خدا خانه پرتو گرفت و چون ماه به خانه اش روشنایی می بخشید. روز به روز بر تعداد پیروانش افزوده می شد و منطق قوی و کلام دلرباش همگان را شیفته خود کرده بود.بعد از گذشت چندین سال و بعد از ارائه بسیاری از نشانه های رسالت، یکی از بزرگترین این نشانه ها جلوه گر شد.آری: یکی از روزها که رسول اکرم (صلی الله علیه و آله وسلّم) با پیروان خود به طرف مسجدالحرام در حرکت بود. دشمنان او که وجودش را مانع سیطره بی چون و چرای خود بر طبقه مستضعف جامعه می دانستند، تقاضایی کردند. درخواست آنان چیزی بود که امیدوار بودند، پیغمبر اکرم (صلی الله علیه و آله وسلّم) نتواند اجابت کند و در بین همه رسوا شود ولی به خواست خداوند نتیجه کار برعکس انتظار آن ها شد و با اینکه با وجود معجزه بزرگ و جاودان پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله وسلّم) یعنی قرآن مجید، حجت بر همگان تمام شده بود، اما باز هم رسالت جهانی او نیازمند تقویت بود. لذا معجزه ای دیگر نمایان شد. آنان گفتند:«اگر راست می گویی و پیغمبر خدا هستی ماه را به دو نیم تقسیم کن. نیمی را در راستای کوه صفا و نیمی را در راستای کوه مروه قرار بده».
← عکس العمل پیامبر
بسیاری از علما نسبت به این حادث ادعای اجماع (اجماع یعنی اتفاق نظر علما در حدی که کشف از نظر معصوم (علیه السّلام) نماید) یا تواتر (تواتر در روایات یعنی روایات در حدی باشد که احتمال تبانی بر کذب یا خطا و لغزش منتفی باشد. از جمله کسانی که مدعی تواتر است: سید شریف در شرح المواقف و ابن السبکی در شرح المختصر به نقل از کتاب زیر است: الآلوسی، سید محمود، تفسیر روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم والسبع المثانی،) روایات و یا حداقل استناضه (خبر مستفیض یک قسم از خبر واحد است که تعداد آن از سه نفر به بالا باشد و کمتر از حد تواتر باشد. علامه طباطبایی مدعی استفاضه این خبر است.) نموده اند. زمان وقوع آن هم مسلما قبل از هجرت و در مکه بوده است هر چند نسبت به اینکه در ابتدای رسالت بوده یا نزدیک هجرت اختلاف است. این حدیث با اندکی اختلاف، در کتب مختلف شیعه و سنی آمده است. در کتاب های شیعه، با اسناد مختلف در امالی شیخ طوسی رحمة الله علیه ، تفسیر قمی رحمة الله علیه ، تفسیر تبیان و تفسیر کبیر منهج الصادقین و... و در کتب اهل سنت با اسناد مختلف در تفسیر در المنثور، تفسیر کشاف، تفسیر طبری، و... مطرح شده است.
نظر مفسرین
...