کلمه جو
صفحه اصلی

قیس بن سعد

دانشنامه عمومی

قیس بن سعد بن عباده خَزرَجی از انصار صحابهٔ محمد پیامبر اسلام و فرزند سعد بن عباده رهبر و بزرگ قبیلهٔ خزرج بود.
http://www.rasekhoon.net/article/show-61279.aspx
http://www.ensani.ir/fa/content/57248/default.aspx
قیس در بسیاری از جنگ های دوران محمد بن عبدالله و علی بن ابی طالب و حسن بن علی شرکت داشت و از جمله در فتح مکه از فرماندهان سپاه اسلام به شمار می رفت. وی در دوران خلافت علی بن ابی طالب مدتی به حکومت مصر و سپس به حکومت آذربایجان منصوب شد. او در هر سه جنگ جمل، نهروان و صفین حضور داشت و در جریان درگیری حسن بن علی و معاویه بن ابی سفیان از فرماندهان سپاه حسن بن علی بود. قیس در سال ۳۸ هجری در جنگ نهروان فرمانده صحابه سپاه علی بن ابی طالب که ۸۰۰ نفر از یاران و صحابه محمد پیامبر اسلام بود. قیس به سال ۶۰ (قمری) در هفتاد و سه سالگی درگذشت.

دانشنامه اسلامی

[ویکی فقه] یکی از چهره های مهم در صدر اسلام که هم صحابه رسول خدا (صلی الله علیه و آله وسلّم) بود و هم زمان خلافت امام علی (علیه السّلام) و امام حسن (علیه السّلام) را درک نمود، شخصیتی ممتاز به نام ابوالقاسم قیس بن سعد بن عبادة بن دلیم بن حارثة بن ابی حزیمه (به حاء مهمله مفتوحه) ابن ثعلبة بن ظریف بن خزرج بن ساعدة بن کعب بن خزرج الاکبر ابن حارثة... انصاری است که از رؤسا و جنگاوران به نام صدر اسلام بود و از چهره های برتر شیعی آن دوره به شمار می رفت. نسب قیس به قحطان می رسد، بنابراین وی یمانی است. کسی که با تمام تبلیغات سوء بر علیه وی، دست از خاندان جود و کرم برنداشت و در رکاب آنان شمشیر زد و سر تعظیم فرود آورد. قیس بن سعد از جمله کسانی است که قصیر النسب است؛ یعنی کافیست که گفته شود، قیس بن سعد بن عباده، که از آن فقط همین صحابی گرانقدر فهمیده می شود. در این مقاله به زندگی و شخصیت این بزرگوار پرداخته می شود.
درباره تاریخ تولد قیس، تاریخ متقنی ذکر نشده است؛ اما با توجه به شواهد موجود که در این مقاله نیز به آن اشاره می شود، می توان دانست که وی در زمان ورود پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلّم) به مدینه نوجوان بوده است. وی از لحاظ نسبی نیز دارای جایگاه بالایی بود، چرا که پدرش سعد بن عباده بزرگ قبیله خزرج بود که ریاست این قبیله را نیز به دست داشت. سعد پیشوای انصار و از فرماندهان ارشد اسلام بود که در دوران جاهلیت و پس از ظهور اسلام، ریاست و سروری داشت و قومش پیشوایی و بزرگواری اش را می ستودند. آل سعد بن عباده از شریف ترین و اصیل ترین خاندان های انصار به شمار می رفتند و در اسلام و ایمان، سوابق درخشانی داشتند. پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله وسلّم در مناسبت های مختلف، عنایت خاص خود را به آن ها ابراز کرد و خدمات و خصلت های والای بزرگان این خاندان را ستود. آن بزرگوار در غزوه ذی قرد فرمود: «خداوندا! رحمت را بر سعد و خاندانش ارزانی دار؛ چه نیک مردی است سعد بن عباده». سعد در سال چهارده یا پانزده هجری در زمان خلافت خلیفه دوم، در حوران از نواحی شام کشته شد و اکنون نیز قبرش در غوطه دمشق مشهور و معروف است. مادرش فکهیه دختر عبید بن دلیم بن حارثه نام داشت. هنگامی که شتر پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلّم) گم شده بود، سعد شتری در اختیار آن حضرت قرار داد. پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلّم) فرمود: خداوند بر شما دو نفر (پدر قیس و قیس) برکت دهد. ای ثابت، بر تو بشارت باد که رستگار شدی. بدون شک به وجود آوردن جانشین ها و فرزندان شایسته کار خداست و به آن کس که اراده کند، خواهد داد و به تحقیق، خداوند متعال فرزندی پاکدامن و نیکو سیرت به تو عنایت فرموده است. قیس در سال آغازین اسلام و یا اندکی پیش از آن در مدینه به دنیا آمد. در دوران نوجوانی به پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلّم) علاقه مند شد و جزء یاران وی گشت. بعد از مرگ پدرش نیز به ریاست خاندان خزرج درآمد و رهبری این قبیله را برعهده گرفت.
← شمایل قیس
خاندان او هم در دوران جاهلیت و هم در زمان اسلام دارای مجد و عظمت بوده اند. قیس بن سعد بزرگ و آقای انصار و فرزند بزرگ و رئیس آنان بود. در الغارات چنین آمده است: قیس مردی شجاع با سخاوت و بزرگوار و آقا بود. درباره قیس گفته شده است: قیس همیشه در دوران اسلام ریاست و سروری داشت و بزرگواری و شرافت در خاندان آنان بود پدر و جد و پدرانش همه رئیس قبیله بودند، سعد اگر کسی را در پناه خود (به عنوان جوار) جای می داد، همه قبائل جوار او را محترم می داشتند و متعرض پناهنده او نمی شدند و این مطلب به خاطر آقائی و سیادت و بزرگ منشی او بود، او و پدرش در دوران جاهلیت و اسلام سفره ای گسترده داشتند. فرزندش قیس بعد از او نیز همین موقعیت را داشت. در الاستیعاب بیان شده است که: قیس بزرگ طایفه بود، به طوری که احدی با او و پدرانش معارض نبود. در اسدالغابه چنین آمده است: وی بزرگ قبیله اش بود و هیچ کس با او نزاعی نداشت و از خاندان بزرگان آن ها بود. ابن کثیر گوید: قیس بزرگ و آقا و مطاع و فرمانفرما و همگی اطاعتش می کردند، مردی بزرگوار و با سخاوت و شجاع و پسندیده بود. قیس در اشعاری که درباره خود سروده چنین گوید:و انی من القوم الیمانین سید• • • و ما الناس الاسید و مسود«من از قوم یمانیین آقا و رئیس قبیله هستم و مردم هم دو دسته هستند: یا رئیس و یا مرئوس یا فرمانده و یا فرمانبردار».و بز جمیع الناس اصلی و منصبی• • • و جسم به اعلو الرجال مدید«اصل و مقام من بر همه مردم غلبه کرده و همه را تحت الشعاع قرار داده است و دارای اندامی کشیده و قوی هستم که بر همه مردان از این جهت برتری دارم». پدرش یکی از دوازده نقیب و بزرگانی است که اسلام قوم خود را برای رسول خدا (صلی الله علیه و آله وسلّم) ضمانت کردند. نقیب به معنای ضامن و آن کس که اختیار کسی را در دست دارد. پدرش کسی بود که پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلّم) او را بهترین انصار نامید.
← معرفی امام علی
قیس که بعد از پدر ریاست قبیله را به دست داشت خود و قبیله را در اختیار پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلّم) قرار داد و در رکاب پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلّم) در بسیاری از جنگ ها شرکت نمود. در اشعاری که از وی نقل شده، وی حضورش را در جنگ های مختلف از جمله بدر، احد و حنین و خیبر بیان می دارد. او در برخی جنگ ها پرچم انصار را به دوش می کشید و در کنار پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلّم) حرکت می نمود. قیس به مدت ده سال، پیوسته گرداگرد خورشید وجود رسول خدا (صلی الله علیه و آله وسلّم) می گردید و پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلّم) نیز به وی عنایتی خاص داشت. قیس می گوید: برای خواندن تعقیبات نماز نشسته بودم که رسول الله (صلی الله علیه و آله وسلّم) به من فرمود: «می خواهی تو را به یکی از درهای بهشت راهنمایی کنم؟ گفتم: آری، پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلّم) فرمود: فراوان بگو: لا حول و لا قوة الا بالله».
← نجات سپاه اسلام
...


کلمات دیگر: