چله نشینی

چلّه نشینی گرفته شده از عدد چهل و نوعی عبادت خاص دراویش است که در آن شخص چله نشین به اعتکاف و روزه مشغول گشته و مدت چهل شبانه روز ریاضت کشی می کند.
تزکیه نَفس، مبارزه با جن و دور کردن شیطان از اهداف چله نشینان است.
«هرگاه داخل خلوت شدی، به خود مگو که پس از اربعین از آن بیرون می آیی، زیرا هرکه با خود چنین گوید، در روز اول از خلوت بیرون آمده است، با خود بگو که این مکان تا روز قیامت، قبر توست.»شیخ نجم الدین کبری به نقل از شیخ بن عمار
معمول صوفیان بوده است که در سال، یک بار به چلّه می نشستند و بهترین ایام را برای چله نشینی، ماه ذی القعده و دهه نخست ماه ذی الحجه می دانستند.

چلّه نشینی
در اصطلاح صوفیه، ۴۰روزی که سالک برای پاک شدن نفس، به دستور پیر با انجام مراسمی خاص، در اتاق دربسته و تاریک می نشیند و به ذکر و اوراد مشغول می شود. ظاهراً این رسم از حدیث نبویِ «مَن اَخْلَصَ لِلّهِ اَربَعینَ صَباحاً جَرَتْ یَنابیعُ الحِکمة مِن قلبِه عَلی لِسانِهِ» ریشه گرفته است. دفعات اربعین یا چلّه ای که یک سالک باید انجام دهد، به نظر پیر و مراد و نیز توانایی سالک بستگی دارد. در خانقاه ها، زاویه ها و اتاق های کوچکی را برای چلّه نشینی یا اربعین تعیین می کردند. کم خوردن، کم خفتن، پیوسته با وضوبودن، روزه داشتن، کم سخن گفتن از اعمال لازم اربعین است. مدعیان تسخیرات و جن گیران و مرتاضان نیز چلّه نشینی دارند که با چلّه بُری باطل می شود.

[ویکی فقه] چله/ چله نشینی، اصطلاحی عرفانی و معادل اربعین یا اربعینیه ، به معنای خلوت نشینی سالک به مدت چهل روز یا در چند دوره چهل روزه است.
صوفیان غالبآ برای خلوت گزیدن، مدت زمان معینی نداشتند ولی برخی از آنان دوره چهل روزه را ترجیح می دادند و این انتخاب را به حدیث معروفی از پیامبر صلی اللّه علیه وآله وسلم مستند می ساختند که طبق آن هرکس که چهل بامداد خود را برای خدا خالص کند، خدا چشمه های حکمت را از دل او بر زبانش جاری خواهد ساخت.
علاوه بر این، در آثار صوفیه در تأیید این رسم که در زمان پیامبر اسلام و صحابه معمول نبود، به موارد دیگری نیز اشاره شده که از آن جمله است: میقات چهل شبانه روزه موسی علیه السلام در کوه طور چهل روز روزه عیسی علیه السلام؛ حدیث قدسی تخمیر طینت آدم علیه السلام «خمَّرتُ طینةَ آدم بیدیَّ اربعینَ صباحآ» (گِل آدم را به دست خویش در چهل روز سرشتم؛ این روایت که آدم علیه السلام سیصدوشصت هزار اربعین برآورد و داستان توبه چهل روزه داوود علیه السلام.

لوازم چله نشستن سالک
نویسندگان صوفیه، برای به چله نشستن سالک شرایط و لوازمی برشمرده اند، از جمله اجازه و نظارت شیخ ، دوام چله نشین بر طهارت بدن و دوام وضو ، انتخاب مکان مناسب و نشستن در حجره ای تاریک و بی روزن، سکوت و خاموشی ، روزه داری یا کم کردن خوراک ، مداومت بر ذکر و حضور قلب ، انتخاب زمان مناسب و داشتن توانایی جسمی و روحی لازم، خلوص نیت ، نفی خواطر و جز آنها.
گاه توصیه می شد که سالک به هنگام چله نشینی به حالتِ چهارزانو یا دوزانو و رو به قبله به ذکر بنشیند.
علاوه بر اینها ــکه در همه فرقه های صوفیه مورد تأکید بودــ در برخی طریقتها، به سالک چله نشین توصیه های دیگری نیز می شد.
مثلا، عزیزالدین نسفی در قرن هفتم از ترک خوراک حیوانی در طول چله یاد کرده است.
همچنین گاه بر بیداری در شبهای ابتدای چله نشینی، پوشاندن سر به هنگام خروج موقت از چله خانه، تکیه ندادن به جایی یا چیزی در هنگام نشستن در چله خانه، بستن چشم و شروع به چله نشینی در آغاز حلول خورشید در برج جَدی در اول زمستان تأکید شده است.

دفعات چله نشینی
دفعات چله نشینی در میان طریقتهای صوفیه یکسان نبود.
اینکه صوفی ] چنان سلوک کند که گویی تمام عمر خویش را در حالت چله نشینی به سر می برد، آرمانی صوفیانه به شمار می رفت و از این رو، گاه صوفیان به صورت متوالی، مثلا چهل بار پشت سرهم، چله می گرفتند، چنان که به اوحدالدین کرمانی ، ۷۲ اربعین ، به شیخ اویس بن عبداللّه خُنجی بیش از پنجاه اربعین و در روایتی به علاءالدوله سمنانی ۱۴۰ اربعین در خانقاه سَکاکیه در سمنان و نیز ۱۳۰ اربعین در جاهای دیگر نسبت داده شده است.

← توالی اربعینات
...