کلمه جو
صفحه اصلی

تقوا در تجارت

دانشنامه اسلامی

[ویکی فقه] تقوا در تجارت (قرآن). تجارت، خرید و فروش و تصرف در اصل سرمایه برای دستیابی به سود است. در آیات متعددی از قرآن کریم به تقوا در تجارت و مبادلات اقتصادی سفارش شده است.
در آیه ۲۸۲ سوره بقره به لزوم رعایت تقوا، در تجارت و مبادلات اقتصادی اشاره شده است:... الا ان تکون تجـرة حاضرة تدیرونها... واتقوا الله... «مگر آنکه داد و ستدی نقدی باشد که آن را میان خود (دست به دست) برگزار می کنید؛ در این صورت، بر شما گناهی نیست که آن را ننویسید. و (در هر حال) هر گاه داد و ستد کردید گواه بگیرید. و هیچ نویسنده و گواهی نباید زیان ببیند، و اگر چنین کنید، از نافرمانی شما خواهد بود. و از خدا پروا کنید، و خدا (بدین گونه) به شما آموزش می دهد، و خدا به هر چیزی داناست.»
← دیدگاه تفسیر نمونه
اوفوا الکیل و لاتکونوا من المخسرین• و زنوا بالقسطاس المستقیم• و لاتبخسوا الناس اشیاءهم و لاتعثوا فی الارض مفسدین• و اتقوا الذی خلقکم و الجبلة الاولین. «پیمانه را تمام دهید و از کم فروشان مباشید؛ و با ترازوی درست بسنجید؛ و از ارزش اموال مردم مکاهید و در زمین سر به فساد بر مدارید• و از آن کس که شما و خلق (انبوه) گذشته را آفریده است پروا کنید.» کلمه" کیل" به معنای مقیاسی است که متاع را از نظر حجم با آن می سنجند و وفا کردن به کیل به این معناست که آن را کم نگیرند، و کلمه" قسطاس " به معنای ترازویی است که متاع را از نظر وزن با آن می سنجند، و" استقامت قسطاس" به این است که آن را عادلانه به کار بزنند. و این دو آیه دستور می دهد به اینکه کم فروشی نکنند و در دادن و گرفتن کالا کیل و ترازو را درست به کار ببرند." و لا تبخسوا الناس اشیاءهم و لا تعثوا فی الارض مفسدین" کلمه" بخس" به معنای نقص در وزن و اندازه گیری است، هم چنان که کلمه" اخسار" به معنای نقص در راس المال است.و از ظاهر سیاق بر می آید که جمله" و لا تبخسوا الناس اشیاءهم- کالا و متاع مردم را کم ندهید" متمم جمله" و زنوا بالقسطاس المستقیم" است، هم چنان که جمله" و لا تکونوا من المخسرین" قیدی است متمم جمله" اوفوا الکیل" و جمله" و لا تعثوا فی الارض مفسدین" تاکید هر دو نهی، یعنی نهی در" لا تخسروا" و نهی در" لا تبخسوا" است و اثر شوم کم فروشی را بیان می کند." و لا تعثوا فی الارض مفسدین"- کلمه" تعثوا" از" عثی" است، که مانند" عیث" به معنای افساد است، بنا بر این، کلمه" مفسدین" حالی است که" تعثوا" را تاکید می کند و در داستان شعیب در سوره هود و نیز در تفسیر آیه" و زنوا بالقسطاس المستقیم ذلک خیر و احسن تاویلا" «۱» گفتاری پیرامون اینکه کم فروشی چه فسادهایی در اجتماع پدید می آورد گذراندیم، به آنجا مراجعه فرمایید." و اتقوا الذی خلقکم و الجبلة الاولین" در مجمع البیان فرموده کلمه" جبلة" به معنای خلقی است که هر موجودی بر آن خلق مفطور شده. پس مراد از جبله، صاحبان جبلت است و معنای آیه این است که: از خدایی که شما و صاحبان جبلت گذشته را آفریده بترسید، همان خدایی که پدران گذشته شما و شما را با این فطرت آفریده که فساد را تقبیح نموده به شئامت آن اعتراف کنید.و شاید این نکته ای که به آن اشاره کردیم باعث شده که خصوص مساله جبلت در آیه بیاید، به هر حال آیه شریفه به توحید در عبادت دعوت می کند، چون مشرکین از خدای خالق که رب العالمین است هیچ پروایی نداشتند.
رعایت احکام الهی
رسیدن به تقوا، در گرو رعایت احکام الهی در تجارت است:... واوفوا الکیل والمیزان بالقسط... • و ان هـذا صرطی مستقیما فاتبعوه و لاتتبعوا السبل فتفرق بکم عن سبیله ذلکم وصـکم به لعلکم تتقون. «و به مال یتیم جز به نحوی (هر چه نیکوتر) نزدیک مشوید تا به حد رشد خود برسد و پیمانه و ترازو را به عدالت تمام بپیمایید هیچ کس را جز به قدر توانش تکلیف نمی کنیم و چون (به داوری یا شهادت) سخن گویید دادگری کنید هر چند (در باره] خویشاوند (شما) باشد و به پیمان خدا وفا کنید اینهاست که (خدا) شما را به آن سفارش کرده است باشد که پند گیرید»
← دیدگاه تفسیر المیزان
...


کلمات دیگر: