هادی عباسی

هادی عباسی (ری ۱۲۴ـ۱۷۰ق)
چهارمین خلیفۀ عباسی (حک: ۱۶۹ـ۱۷۰ق). هادی به هنگام حکومت پدرش ، مهدی ، در ری به دنیا آمد و به فرمان وی ، به جنگ وَنْداد هُرْمُز و شِروین، صاحبان طبرستان، رفت و در آن جا بود که با مرگ پدر به خلافت انتخاب شد و برادرش هارون برای او بیعت گرفت . براثر اعمال نسنجیدۀ وی و بی تدبیری هادی ، اوضاع مملکت اسلامی آشفته شد و گروهی از علویان به خروش آمدند؛ زیرا وی به تعقیب آنان پرداخت و آنچه مهدی مقرر کرده بود، قطع کرد و فرمان داد تا آن ها را دستگیر و نزد او گسیل کنند. این امر به قیام حُسین بن علی بن حَسن (شهید فَخّ ) از نوادگان امام مجتبی (ع ) انجامید که با هجوم سپاه خلیفه ، حسین در ناحیۀ فَخّ (نزدیکی مکه ) با گروهی از علویان به شهادت رسید (ذیحجۀ ۱۶۹ق). هادی در نظر داشت هارون را از ولایتعهدی خلع و فرزندش، جعفر، را ولیعهد کند. به این سبب، یَحیی بن خالد بَرْمَکی، مربی هارون، را به زندان انداخت . هادی، مانند پدرش، زنادقه را قلع و قمع کرد و بسیاری از آنان را کشت . گفته اند مادرش خِیزَران او را مسموم کرد؛ زیرا هادی دست وی را از مداخله در امور سیاسی کوتاه کرده بود.

[ویکی فقه] هادی عباسی در سال ۱۵۹ ه.ق. بعنوان ولیعهد اول پدرش مهدی برگزیده شد. وی در ۲۵ سالگی به خلافت رسید و کسی کوچکتر از او در بنی عباس به خلافت نرسیده است. وی چهارده ماه خلافت کرد و در ۱۴ ربیع الاول سال ۱۷۰ ه.ق در ۲۶ سالگی درگذشت.
موسی فرزند مهدی بن منصور بن محمد بن علی بن عبدالله بن عباس ملقب به هادی در سال ۱۵۹ ه.ق. بعنوان ولیعهد اول پدرش مهدی برگزیده شد. وی در ۲۵ سالگی به خلافت رسید و کسی کوچکتر از او در بنی عباس به خلافت نرسیده است. خیزران مادر هادی و هارون به جهت علاقه بیشتری که به هارون داشت مصرانه از مهدی می خواست که هارون را بر هادی مقدم گرداند. خیزران کنیزی بود که پس از تولد هادی و هارون آزاد شد و به ازدواج مهدی درآمد. مهدی در اثر پافشاری خیزران در صدد برآمد که هارون را بر هادی مقدم دارد و در سال ۱۶۹ه.ق. از هادی خواست که از ولیعهدی استعفا دهد، هادی که با ترکان برای انجام نبردی به گرگان رفته بود نپذیرفت پس مهدی جهت اقناع او راهی آن دیار شد و در اثر حادثه ای در ماسبندان درگذشت. با این وجود هارون که فردی با سیاست بود به محض آنکه مرگ پدرش را شنید با برادرش هادی بیعت کرد و انگشتری و شمشیر و ردای پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلّم) را که بعنوان میراث خلیفه بعدی بود با پیکی نزد هادی فرستاد و پیام تعزیتی به مناسبت درگذشت مهدی همراه با پیام تهنیتی به مناسبت مقام خلافت و بیعت خود با او برای هادی ارسال کرد. این پیک هشت روز پس از مرگ پدرش نزد او رسید در بغداد سپاهیان با شنیدن خبر مرگ مهدی شورش کردند و اعلام کردند که تا دو سال مقرری شان را نگیرند بیعت نمی کنند و به خانه ربیع حاجب مهدی حمله کردند و اموالش را غارت کردند و قصد جان ربیع را کرده بودند که وی پنهان شد. یحیی بن خالد برمکی برای آرام کردن شورش سپاهیان به آنان مقرری هجده ماهه داد و از آنان برای هادی بیعت گرفت.
اقدامات سیاسی
هادی از طبرستان با سرعت به سمت بغداد حرکت کرد و با استفاده از شتران برید (نامه رسان) پس از بیست روز به بغداد رسید. هادی، ربیع حاجب مهدی را بعنوان وزیر خود برگزید و سرزمینهای آفریقیه (شمال آفریقای کنونی) و شهرهای مغرب را که پدرش به هارون بخشیده بود دراختیار او قرار داد. هادی، علی بن عیسی بن ماهان را بعنوان صاحب شرطه و فضل بن ربیع را بعنوان وزیر برگزید و دایی اش غطریف بن عطا را به ولایت خراسان گماشت و دست مادرش خیزران را که به هارون متمایل بود از دخالت در امور کوتاه کرد و خود بر کارها تسلط یافت. سیاست هادی در قبال زنادقه پیرو سیاست های پدرش بود و بنابر نقل برخی از منابع وی دو تن از هاشمیان بنام یعقوب بن فضل و ابن عباس، عبدالله بن داوود را که به زندقه متهم بودند و مهدی آنان را به بند کشیده بود و نکشته بود به دار آویخت. هادی علویان را تحت فشار قرار داد، آنان را ترسانید، مقرری ها و بخشش هایی را که مهدی برای آنان تعیین کرده بود قطع کرد و به والیان اطراف و اکناف نوشت که آنان را تعقیب کنند و نزد او بفرستند. در این دوران علویان منطقه حجاز به پیشوایی حسین بن علی بن حسن بن حسن بن علی (علیه السّلام) (صاحب فخ) قیام کردند. بعد از کشته شدن حسین بن علی دایی او ادریس بن عبدالله بن حسن بن حسن بن علی گریخت و رهسپار مغرب شد و در ناحیه ای بنام فاس در نزدیکی اندلس دست یافت و گروهی از مردم آنجا را گرد خود جمع کرد پس از مرگ او نیز ادریس بن ادریس جای او را گرفت و سلسله شیعی «ادریسیان» در آن سرزمین بصورت یک حکومت مستقل شکل گرفت. هادی در زمان خلافتش درصدد برآمد تا پسر خردسال خود جعفر را به ولیعهدی برگزیند و هارون را از آن مقام برکنار کند از این رو کار را بر هارون سخت گرفت و پشتیبانان او را زیر فشار گذاشت و یحیی برمکی را که حامی و مشوق هارون بود به زندان سپرد و مصمم بود هارون را بزور خلع کند از کسانی که در خلع هارون تلاش فراوان داشت ابوهریره محمد بن فروخ ازدی یکی از فرماندهان ازد بود که هادی او را با سپاهی انبوه مردم شام و مصر و جزیره (شمال عراق) و مغرب را فرا خواند و آنان را به خلع هارون تشویق کند ولی هنگامی که وی به «رقه» رسید خبر مرگ هادی را دریافت کرد و موفق به انجام ماموریتش نشد. در برخی از متون کهن تاریخی آمده است که خیزران در زمان هادی نیز؛ چون دوران مهدی، دارای نفوذ بسیاری بود و دبیران و سپاهیان و وزیران برای او احترام خاصی قائل بودند و برای برآورده شدن خواسته هایشان به او مراجعه می کردند. این موضوع باعث شده بود که او قدرت و نفوذ بسیار پیدا کند و موجب ناراحتی هادی شود لذا هادی بر او سخت می گرفت و حتی تصمیم گرفت که او را مسموم کند تا به این وسیله از نفوذ او بکاهد.
سرانجام وی
هادی چهارده ماه خلافت کرد و در ۱۴ ربیع الاول سال ۱۷۰ ه.ق در ۲۶ سالگی درگذشت. گروهی علت مرگ او را زخمی می دانند که در ناحیه شکم او بود که بواسطه آن سه روز نتوانست آب و غذا بخورد و سه روز از درد نالید و درگذشت و خیزران گفت دعای من بود. و بعضی قتل او را به مادرش نسبت می دهند، که خیزران کنیزکان او را درهم داد تا در حالت مستی بالش بر دهانش بنهند و او را خفه کنند. جسد هادی را به «عیسی آباد» بردند و برادرش هارون بر وی نماز گذارد و همان جا به خاک سپرده شد.