[ویکی فقه] حَنبَلیّه، پیروان یکی از چهار مذهب فقهی مشهور اهل سنت، می باشد.
فقه ابن حنبل از نوع فقه منصوص، و بر نص قرآن و احادیث استوار است.
صبغه حدیثی این فقه، بسیار شاخص و فقاهت ابن حنبل نیز بیش تر مبتنی بر ظواهر احادیث است.
فقیهان حنبلی، اصولی را که زیر بنای فقه آن هاست، در طول زمان استنباط و تبیین کردند.
ابن قیم جوزیه منابع استنباط احمدبن حنبل را، به ترتیب اعتبار و تقدم، پنج مورد برشمرده است:
۱. نصوص(قرآن و حدیث).
۲. فتواهای صحابه؛ بدین معنا که اگر حتی یک فتوا از یکی از صحابه وجود داشته باشد و کسی دیگر از صحابه، خلاف آن فتوا نداده باشد آن فتوا مبنا خواهد بود.
۳. در صورت اختلاف فتوا میان صحابه، آن دسته از فتواها که ابن حنبل آنها را به قرآن و سنت نزدیک تر یافته، مبنای فتوا قرار داده و گرنه بدون هیچ گزینشی فقط اختلاف را نقل کرده و نظر قطعی نداده است.
۴. حدیث مُرسَل و ضعیف به شرط آن که در مسئله مورد بحث، معارضی وجود نداشته باشد.
۵. قیاس که در نبود منابع پیشین، به هنگام ضرورت به کار گرفته شده است.
برخی این منابع را چهار منبع دانسته اند: کتاب، سنّت، قول صحابی و قیاس.
← کتاب و سنت
از آن جا که احمد بن حنبل و پیروان او بیش تر، اهل حدیث و اثر بوده اند تا اهل قیاس و رأی، آنان را فقهاءالمحدّثین دانسته اند نه فقهای مطلق.
زیرا آن ها حتی حدیث مرسل و ضعیف را، اگر سندش نزدشان معتبر باشد و معارضی نداشته باشد، بر قیاس و رأی مقدّم داشته اند.
مثلا ابن ندیم ابن حنبل را در ردیف فقهاءالمحدّثین آورده و ابن عبدالبرّ در الانتقاء فی فضائل الائمة الفقهاء و طبری در اختلاف الفقهاء از او و اصحابش در ردیف فقیهان هیچ یادی نکرده اند.
علت تردید در فقاهت ابن حنبل
احمدبن حنبل براساس احادیث، اخبار و فتاوای صحابه فتوا می داد و برای تأیید فتوای خود به گفته های تابعین یا فقهای بزرگی مانند مالک بن انس، شافعی و اوزاعی مراجعه می کرد.
احمدبن حنبل، بر خلاف ابوحنیفه از تفریع مباحث فقهی که در بردارنده فرض های گوناگون و گاه بی مصداق بود (اصطلاحآ فقه تفریعی و تقدیری) دوری می جست.
او در پی آن نبود تا حکم رخدادی را بیابد که هنوز پیش نیامده است، بلکه فقط درباره آن چه عملا رخ داده بود (نوازل) فتوا می داد.
از این رو بیش تر در قالب پاسخ به سؤالات و استفتائات، که حکم واقعه ای را از او می پرسیدند نظر خود را می گفته است، بی آن که متعرض بحث فقهی شود و باب تفریع را بگشاید؛ و به همین دلیل فقاهت او مورد تردید برخی قرار گرفته است.
مقید نبودن ابن حنبل به فتاوای پیشین
...
فقیهان حنبلی، اصولی را که زیر بنای فقه آن هاست، در طول زمان استنباط و تبیین کردند.
ابن قیم جوزیه منابع استنباط احمدبن حنبل را، به ترتیب اعتبار و تقدم، پنج مورد برشمرده است:
۱. نصوص(قرآن و حدیث).
۲. فتواهای صحابه؛ بدین معنا که اگر حتی یک فتوا از یکی از صحابه وجود داشته باشد و کسی دیگر از صحابه، خلاف آن فتوا نداده باشد آن فتوا مبنا خواهد بود.
۳. در صورت اختلاف فتوا میان صحابه، آن دسته از فتواها که ابن حنبل آنها را به قرآن و سنت نزدیک تر یافته، مبنای فتوا قرار داده و گرنه بدون هیچ گزینشی فقط اختلاف را نقل کرده و نظر قطعی نداده است.
۴. حدیث مُرسَل و ضعیف به شرط آن که در مسئله مورد بحث، معارضی وجود نداشته باشد.
۵. قیاس که در نبود منابع پیشین، به هنگام ضرورت به کار گرفته شده است.
برخی این منابع را چهار منبع دانسته اند: کتاب، سنّت، قول صحابی و قیاس.
← کتاب و سنت
از آن جا که احمد بن حنبل و پیروان او بیش تر، اهل حدیث و اثر بوده اند تا اهل قیاس و رأی، آنان را فقهاءالمحدّثین دانسته اند نه فقهای مطلق.
زیرا آن ها حتی حدیث مرسل و ضعیف را، اگر سندش نزدشان معتبر باشد و معارضی نداشته باشد، بر قیاس و رأی مقدّم داشته اند.
مثلا ابن ندیم ابن حنبل را در ردیف فقهاءالمحدّثین آورده و ابن عبدالبرّ در الانتقاء فی فضائل الائمة الفقهاء و طبری در اختلاف الفقهاء از او و اصحابش در ردیف فقیهان هیچ یادی نکرده اند.
علت تردید در فقاهت ابن حنبل
احمدبن حنبل براساس احادیث، اخبار و فتاوای صحابه فتوا می داد و برای تأیید فتوای خود به گفته های تابعین یا فقهای بزرگی مانند مالک بن انس، شافعی و اوزاعی مراجعه می کرد.
احمدبن حنبل، بر خلاف ابوحنیفه از تفریع مباحث فقهی که در بردارنده فرض های گوناگون و گاه بی مصداق بود (اصطلاحآ فقه تفریعی و تقدیری) دوری می جست.
او در پی آن نبود تا حکم رخدادی را بیابد که هنوز پیش نیامده است، بلکه فقط درباره آن چه عملا رخ داده بود (نوازل) فتوا می داد.
از این رو بیش تر در قالب پاسخ به سؤالات و استفتائات، که حکم واقعه ای را از او می پرسیدند نظر خود را می گفته است، بی آن که متعرض بحث فقهی شود و باب تفریع را بگشاید؛ و به همین دلیل فقاهت او مورد تردید برخی قرار گرفته است.
مقید نبودن ابن حنبل به فتاوای پیشین
...
wikifeqh: فقه_حنبلیه