محمدعلی فروغی

محمدعلی فروغی دردشتی (زادهٔ ۱۲۵۴ خورشیدی در تهران – درگذشتهٔ ۵ آذر ۱۳۲۱ در تهران) ملقب به ذُکاءالمُلک، ملی گرا، تجددخواه، روشن فکر، مترجم، ادیب و سخن شناس، فیلسوف، تاریخ دان، روزنامه نگار، سیاست مدار، دیپلمات، نمایندهٔ مجلس، وزیر و نخست وزیر ایران بود.نخستین کتاب دربارهٔ فلسفه غرب (سیر حکمت در اروپا) به دست او نوشته شد. فروغی آثار بسیاری از شعرای فارسی نظیر سعدی و حافظ و فردوسی را تصحیح کرد و فرهنگستان ایران را تأسیس نمود. وی در کنگره هزاره فردوسی نیز شرکت داشت. علاوه بر این ها، فروغی آثار متعددی دربارهٔ تاریخ (به ویژه تاریخ ایران باستان) به رشته تحریر درآورده است.نبو
فتحعلی شاهمحمدشاهناصرالدین شاهمظفرالدین شاهمحمدعلی شاه
۱۱۷۵–۱۱۶۱۱۲۱۳–۱۱۷۶۱۲۲۶–۱۲۱۳۱۲۷۵–۱۲۲۶۱۲۸۵–۱۲۷۵۱۲۸۸–۱۲۸۵
محمدعلی فروغی از فعالان و مبارزان مهم انقلاب مشروطه ایران بود. وی در دوران پس از جنگ جهانی اول، عضو هیئت اعزامی ایران به کنفرانس صلح پاریس (۱۹۱۹) و جامعهٔ ملل بود. وی چند بار وزیر، دو بار نمایندهٔ مجلس شورای ملی و یک بار رئیس دیوان عالی تمیز (دیوان کشور) شد. در سال ۱۳۰۴، پس از تصویب انقراض دودمان قاجار، که خود در آن نقش تعیین کننده ای داشت، کفیل نخست وزیری شد. با انتقال سلطنت از قاجار به پهلوی، فروغی به عنوان اولین نخست وزیر در دوره پهلوی، مراسم تاج گذاری رضاشاه را در اولین قدم برگزار کرد. در دومین دورهٔ نخست وزیری او، کشف حجاب اجباری یکی از جنجال برانگیزترین رویدادهایی بود که به وقوع پیوست. فروغی از مدت ها قبل با آتاتورک آشنایی داشت و به اصرار او، رضا شاه سفری به ترکیه داشت و این وقایع، به دنبال این سفر رضا شاه انجام شد.

محمدعلی فروغی (زادهٔ ۱۲۵۴ ش - درگذشتهٔ ۱۳۲۱ ش) سرشناس به ذُکاءالملک، روشن فکر، مترجم، ادیب و سخن شناس، فلسفه نگار، روزنامه نگار، سیاست مدار، دیپلمات، نمایندهٔ مجلس، وزیر و نخست وزیر ایران بود.
• «تمام بهانه فرنگی ها در دست درازی به ممالک ما این است که شما از عهده به کاربردن نعمت های طبیعی برنمی آیید و آن را حرام می کنید. پس ما باید این کار را صحیح بکنیم. پس اگر خود مشرق زمینی ها این کار را بکنند، فرنگی ها چه حق فضولی دارند.»، ۲۶ شوال ۱۳۲۱–۲۸ ربیع الاول ۱۳۲۲ قمری -> یادداشت های روزانه
• «جز در موارد مخصوص، آنچه از کتب خارجه در خور ترجمه است، همان است که از نفایس و ذخایر عالم انسانیت باشد وگرنه ترجمه ها برای تعلیم و تعلم کم فایده است ... بهتر آن است که به تألیف و تصنیف اقدام شود چه مصنف در حین تصنیف، فهم و استعداد و احوال روحیهٔ خوانندگان را در نظر می گیرد و به مقتضای حال ایشان تحریر می کند ... جداً معتقدم که ما هم خود باید در فکر ابداع باشیم و هم از خارجیان و مخصوصاً از اروپاییان اخذ و اقتباس بسیار کنیم و به همین نظر است که من تقریباً تمام عمر خویش را به انواع مختلف بشناساندن احوال و افکار و اقوال اروپاییان گذرانده ام و نگارش همین کتاب، خود یکی از نشانی های آن است. لیکن آگاهی و اقتباس از افکار و لطائف و گفتار خارجیان مستلزم آن نیست که شیوهٔ زبان و بیان خود را از دست بدهیم و پسندیده تر آن است که فکر اروپایی را با زبان و بیان اختصاصی ایرانی درآوریم و اینجانب چه در نگارش و چه در ترجمه همه وقت کوشیده ام که این نتیجه را حاصل کنم.»، ۱۳۱۰. -> سیر حکمت در اروپا
• «فروغی یکی دیگر از مترجمان کتاب گفتار در روش دکارت به فارسی است که موضوع نحوهٔ به کار بردن صحیح عقل در شناخت را جدی می شمارد و برای فهم بهتر اندیشهٔ دکارت به نگارش رساله ای در تاریخ اجمالی فلسفه و شناخت در مغرب زمین می پردازد. او با آگاهی از اهمیت علمی و فلسفی کتاب دکارت در غرب، به دنبال این بود که نشان دهد پیش و پس از دکارت علم و حکمت چگونه بوده است و با چه تغییرات فکری و روش شناختی روبرو شده است.»، ۱۳۹۲. -> مجید ادیب زاده، تبارشناسی تفکر علمی در ایران
• «کتاب سیر حکمت در اروپا که حاصل سال ها مطالعه و تحقیق نویسندهٔ آن است، از اولین تألیفات فلسفی فارسی دربارهٔ «عقل»، «تجربه»، «انسان»، «اسباب شناخت»، «اصول روش مدرن» و بحث از «علم جدید» است.»، ۱۳۹۲. -> مجید ادیب زاده، تبارشناسی تفکر علمی در ایران
• «فروغی به خوبی می دانست که روش فکری این فیلسوفان با حکمای قدیم ایران چقدر تفاوت دارد، برای همین با ایجاد اصطلاحات جدیدی که در زبان فارسی سابقه نداشت و یا کاربرد جدید اصطلاحات قدیم، سعی و کوشش خویش را در این جهت به کار گرفت که روش و شناخت جدید در فکر و فلسفهٔ اروپایی را با زبان و بیان ایرانی به مخاطب خود عرضه کند.»، ۱۳۹۲. -> مجید ادیب زاده، تبارشناسی تفکر علمی در ایران

[ویکی فقه] محمدعلی فروغی یکی از شخصیت های سیاسی و فرهنگی تاثیرگذار ایران در اواخر عهد قاجار، پهلوی اول و دوم بود.
محمدعلی فروغی یکی از شخصیت های سیاسی و فرهنگی تاثیرگذار ایران در اواخر عهد قاجار، پهلوی اول و دوم است که در ۱۲۹۴ق/۱۲۵۴ش در تهران زاده شد و پس از فوت پدرش محمدحسین خان (۱۳۲۶ق) لقب ذکاء الملک به محمدعلی تفویض شد. اجداد پدری وی از یهودیان تاجر بغداد بودند که چندین قرن قبل، پس از سکونت در اصفهان مسلمان شدند. در عهد ناصری محمدحسین خان از اصفهان به تهران آمده، در دستگاه دولتی قاجار در زمره محققان و شعرای ناصری و مظفری خدمت نمود و مدتی نیز ریاست دارالترجمه را بر عهده داشت. فروغی با وجود تمام مناصب مهم سیاسی که به دست آورد تا پایان عمر روابط نزدیک خود را با خانواده اش حفظ نمود؛ به طوری که پس از فوت پدر سرپرستی برادر و سه خواهرش را بر عهده گرفت. همسر فروغی (تاهل نیمه ربیع الاول ۱۳۲۱ق که خواهرزاده نظام السلطنه (رضاقلی) بود نیز در سن سی سالگی بر اثر سل درگذشت و فروغی که بعد از آن بیست سال زیست، هرگز ازدواج نکرد. ثمره این ازدواج دو دختر و چهار پسر بود که دو دخترش فرشته و حمیده عروس مصباح السلطنه اسدی شدند و سه تن از پسرانش به نام های جواد، محسن و مسعود برای تحصیل به خارج رفتند و محمود نیز در ایران از دانشکده حقوق مدرک خود را گرفت و تا حدی از علوم فلسفی و ادبی پدر نیز بهره مند شد؛ که البته همگی جزو فعالین در مشاغل سیاسی شدند.
تحصیلات
فروغی تحصیلات آغازین خود را در ادبیات فارسی و عربی نزد پدر و شخصی به نام مولانا فراگرفت. با ورود به دارالفنون از ۱۳۰۹ق و فراگیری زبان خارجی و سایر رشته های آکادمیک تحصیلات تکمیلی را آغاز کرد. وی ابتدا رشته طب را برگزید؛ اما به دلیل کمبود امکانات پزشکی و عدم تناسب آن با ذوقش این رشته را رها کرده به فلسفه و عرفان (نزد اساتیدی چون ابوالحسن جلوه و میرزا طاهر تنکابنی در مدارس معروف تهران، ادبیات و فراگیری زبان های فرانسه و انگلیسی روی آورد و توانست آثار زیادی از خود بر جای گذارد. فروغی هم چنین شاگرد کمال الملک در زمینه نقاشی (که آثاری نیز از او برجای مانده) بود و در مقابل به وی فرانسه درس می داد.
فروغی در دوره قاجار
فروغی کار خود را از چهارده، پانزده سالگی در دارالترجمه و نشریه تربیت که پدرش آن را در ۱۳۱۴ق تاسیس کرده بود به عنوان سردبیر، نویسنده و مترجم مقالات فلسفی، تاریخی، اقتصاد و... آغاز کرد. هم چنین در مدارس مختلف هم چون علمیه، ادب، مظفریه و مدرسه علوم سیاسی در ۱۳۱۷ق که بعدها به دانشکده حقوق تبدیل شد، ابتدا به عنوان مترجم برخی کتب درسی و سپس به عنوان معلم فعالیت کرد. با فوت پدرش محمدحسین خان که پس از مدتی معلمی ریاست مدرسه سیاسی را بر عهده داشت، این سمت بر عهده محمدعلی گذاشته شد و تا زمان مشروطیت این شغل را ادامه داد. با صدور فرمان مشروطیت و تشکیل مجلس اول وی به ریاست دبیرخانه مجلس انتخاب شده، انجام امور اداری و مالی مجلس، تاسیس کتابخانه، تنظیم و تحریر نظامنامه داخلی مجلس با استفاده از نظامنامه کشورهای اروپایی را بر عهده داشت و این در حالی است که فعالیت های وی در مدرسه سیاسی و نشریه تربیت همچنان ادامه داشت. وی در دور دوم مجلس شورای ملی به نمایندگی مردم تهران به مجلس راه یافت و چند ماهی به عنوان ریئس و سپس نیابت رئیس فعالیت نمود و در عین حال معلمی احمدشاه قاجار و در کنار آن امور دربار را نیز که ناصرالملک نایب السلطنه احمدشاه عملا به عهده او گذاشته بود، اداره می کرد. فروغی در دوران فترت مجلس دوم و سوم در ۱۲۹۰ش در کابینه صمصام السلطنه ابتدا وزیر مالیه، سپس وزیر عدلیه شد و در کابینه بعدی به ریاست مشیرالدوله وزیر عدلیه بود. او دور سوم نیز به مجلس راه یافت؛ اما با انتصاب وی به ریاست دیوان عالی کشور از مجلس استعفا داد. پس از جنگ جهانی اول در ۱۲۹۸ش فروغی همراه با مشاورالممالک به منظور طرح دعوای حقوقی و مالی ایران از خسارات جنگ جهانی اول برای شرکت در کنفرانس صلح و رسای راهی پاریس گشت، که به آنان اجازه شرکت در کنفرانس داده نشد. . مصادف بودن قرارداد ۱۹۱۹م بین ایران و انگلیس که طی آن عملاً ایران را تحت الحمایه انگلستان قرار می داد، در این امر تاثیرگذار بود. فروغی بعد از کودتای ۱۲۹۹ش به تهران بازگشت و سال ۱۳۰۱ش در کابینه مستوفی ـ که فروغی در جدال مستوفی و مدرس نقش اساسی داشت ـ وزارت خارجه را برعهده گرفت. در چهار کابینه رضاخان سردار سپه (از ۱۳۰۲ش تا ۹ آبان ۱۳۰۴ش) دو بار وزیر خارجه و دو بار وزیر مالیه بود.
فروغی در دوره رضاشاه
...