چشم برزخی

wikifeqh: تقوا و پاکی و طهارت در تمام مراتب آنچنان که باید، موفق شود ممکن است آن چشم باز شده و حقایقی را مشاهده کند که با چشم ظاهری قابل مشاهده نیست. از این چشم اصطلاحا به چشم برزخی تعبیر می شود.
بر اساس برخی آیات و روایات، داشتن چشم برزخی و شهود باطن یا مکاشفه، امری ممکن و شدنی است. انسان هر مقدار از دلبستگی و وابستگی به مادیات و دنیای مذموم دور شود، به عالم برتر که عالم برزخ است، نزدیکتر می گردد.
بنابر آنچه از روایات بدست می آید، عمل به واجبات و ترک محرمات، باعث سلامتی و هنجارهای گفتاری، رفتاری و اخلاقی در دنیا و دوری از جهنم و ورود به بهشت می گردد. اگر علاوه بر آن سحرخیزی و خواندن نماز شب و نماز های نافله و رعایت تقوای الهی را پیشه خود سازیم، به بیش از آنچه دیگران از جهت معنوی دست یافته اند، خواهیم رسید که از آن به چشم برزخی تعبیر می شود و حقایق را فراتر از وقایع ظاهری می توان دید.
مکاشفه، در واقع از مقدمات مشاهده و شهود باطن و ملکوت یا بُعد غیرمادی است. هنگامی که انسان بر هوای نفس خود مسلط شود و از غفلت بیدار و هشیار گردد و با شناخت و معرفت نفس خویش، حجاب ها و موانع تقرب به خدا را کنار زند و با تمسک به حقیقت «إنّی مهاجر إلی ربّی»، از خود به سوی مولا و ربّ مهاجرت کند، می تواند ماورای حجاب عالم را کشف نماید و بُعد باطنی و ملکوتی افراد و اشیا را مشاهده کند.
از پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم روایت شده که خداوند فرمود: بنده من به چیزی محبوبتر از انجام واجبات و ترک گناهان و محرمات، نسبت به من اظهار دوستی نکرد. با نمازهای نافله به محبت من دست می یابد. در آن صورت من نیز او را دوست می دارم. پس هنگامی که او را دوست خود برگزیدم، قدرت شنوایی او می شوم. آنگاه که می شنود؛ بینایی او می گردم، آنگاه که می بیند؛ زبان او می شوم، آنگاه که سخن می گوید؛ دست او می گردم، آنگاه که ضربه می زند. پای او می شوم، آنگاه که راه می رود. هنگامی که به درگاه من دعا کند، اجابت می کنم. اگر از من درخواست کند به او می دهم.
بنابراین چشم برزخی با چند توصیه بدست نمی آید؛ بلکه این کار نیازمند تلاش پیگیر و مجاهده و جهاد مداوم با نفس است. چه بسیار افرادی که سال ها است در پی باز کردن چشم برزخی خود هستند و هنوز موفق به این کار نشده اند.
معرفت و بصیرت در منابع روایی ما، از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است و یک ساعت تفکر در آفریده های خداوند، آینده جهان و فرجام انسان، می تواند فکر آدمی را تصحیح کرده، او را به راه راست رهنمون سازد و از هفتاد سال عبادت، برتر خواهد بود. این معرفت، همان «چشم دل» است که در سؤال به آن اشاره شده است؛ یعنی شخص با چشم حقیقت بین به طبیعت و اطراف خود نگاه می کند؛ نعمتی که در درون همه انسان ها به ودیعت گذارده شده و تنها غفلت و توجه به جنبه های خاکی و طبیعی، چشم باطنی را ضعیف و کم سو ساخته است و تنها با اعتقاد راسخ و عمل صالح است که چشم حقیقت بین، فعال و احیاء می شود. در روایاتی از حضرت علی علیه السلام، از معرفت و بصیرت، به عنوان «نور قلب»، «غایت فضایل»، «اصل هر خیر» و «گنج عظیم فناناپذیر»، یاد شده است.
از دیدگاه امام علی علیه السلام، «کم سخنی و گزیده گویی»، «ملازمت با حق»، «استقامت در دین»، «همنشینی با نیکان»، «عمل صالح»، «مدارا با مردم»، «صدق و دوستی»، «ادب ورزیدن»، «عفت ورزیدن»، «عفو و گذشت کردن از مردم»، «تجاهل نسبت به خطاهای مردم»، «زهد ورزیدن در دنیا»، «موقع سکوت ذکر گفتن»، «اخلاص در عمل داشتن» و «جدال نکردن» از نشانه های عقل و بصیرت شمرده شده اند.