تاویل

مترادف تاویل : بیان، تبیین، تشریح، توجیه، تعبیر، تفسیر، توضیح، شرح، بیان کردن، تفسیر کردن، تعبیر کردن

فارسی به انگلیسی

paraphrase, interpretation

paraphrase, Interpretation

paraphrase

فارسی به عربی

لمعان

مترادف و متضاد

بیان، تبیین، تشریح، توجیه، تعبیر، تفسیر، توضیح، شرح

بیان کردن، تفسیر کردن

تعبیر کردن

۱. بیان، تبیین، تشریح، توجیه، تعبیر، تفسیر، توضیح، شرح
۲. بیان کردن، تفسیر کردن
۳. تعبیر کردن

gloss (اسم)

شرح، تصریح، نرمی، تفسیر، حاشیه، جلا، تفصیل، صافی، توضیح، سفرنگ، تاویل، براقی، جلوه ظاهر

paraphrase (اسم)

تفسیر، نقل قول، توضیح، تاویل، ترجمه ازاد، نقل بیان

فرهنگ فارسی

بازگشت کردن ازچیزی، بازگردانیدن، تعبیرکلام
( مصدر ) ۱- باز گردانیدن بازگشت دادن . ۲- تفسیر کردن بیان کردن . ۳- ( اسم ) شرح و بیان کلمه یا کلام بطوری که غیر از ظاهر آن باشد تعبیر. جمع : تاویلات
تره ایست بستانی خوشبو .

فرهنگ معین

( تأویل ) (تَ ) [ ع . ] ۱ - (مص م . ) بازگردانیدن . ۲ - تفسیر کردن ، بیان کردن . ۳ - (اِمص . ) شرح و بیان کلمه یا کلام به طوری که غیر از ظاهر آن باشد، تعبیر. ج . تأویلات .

لغت نامه دهخدا

تأویل. [ ت َءْ ] ( ع مص ) تأویل چیزی را بچیزی ، بازگرداندن آن. ( از اقرب الموارد ) ( از منتهی الارب ). بازگشت کردن از چیزی. ( غیاث اللغات ) ( آنندراج ). برگرداندن بچیزی. ( فرهنگ نظام ). مشتق از «اول »است که در لغت بمعنی رجوع است. ( کشاف اصطلاحات الفنون ). و منه قولهم فی الدعاء للمضل : «اول اﷲ علیک ؛ ای رد علیک ضالتک ». ( اقرب الموارد ). ج ، تأویلات. || تأویل سخن ؛ تدبیر و تقدیر و تفسیر آن. ( از اقرب الموارد ). تأویل کلام ؛ بیان کردن آنچه کلام بدان بازمیگردد. ( منتهی الارب ). در اصطلاح ، گردانیدن کلام از ظاهر بسوی جهتی که احتمال داشته باشد. و گویند که تأویل مشتق از «اول » است پس تأویل گردانیدن کلام باشدبسوی اول و بیان کردن از عبارتی بعبارت دیگر. ( غیاث اللغات ) ( آنندراج ). آنچه معنی با وی گردد. ( مهذب الاسم-اء ) ( السام-ی ف-ی الاسام-ی ). تفسیر کردن. ( زوزنی ) ( دهار ) ( ترجمان علامه جرجانی ). بیان معنی کلمه یا کلام بطوری که غیر از ظاهر آنها باشد. مثال : من هرچه می گویم فلان به چیز دیگر تأویل می کند. ( فرهنگ نظام ). توجیه ، وجه : اداکرده باشم امانت را بی شکستن عهد و بی تأویل. ( تاریخ بیهقی چ ادیب ص 317 ). هر زنی که در عقد من است یا بعد از این در عقد من خواهد آمد، مطلقه است بسه طلاق و در این که گفتم معما و تأویل نیست بهیچ مذهب از مذاهب. ( تاریخ بیهقی ایضاً ص 318 ). بهیچ تأویل حلاوت عبادت را آن اثر نتواند بود که مهابت شمشیر را. ( کلیله و دمنه ). در احکام مروت غدر به چه تأویل جایز توان داشت. ( کلیله و دمنه ). چون مزاج این باشد به چه تأویل خردمند بدان واثق تواند بود. ( کلیله و دمنه ).
نباید که بر کس درشتی کنی
چو خود را به تأویل پشتی کنی.

( بوستان ).

|| تأویل در نزد علمای علم اصول مرادف تفسیر است و بقولی تأویل ظن بمراد و تفسیر قطع بدان است چنانکه مثلاً هرگاه لفظ مجملی را بدلیل ظنی چون خبر واحد بیان کنند آنرا مؤول خوانند و هرگاه آنرا بدلیل قطعی بیان کنند مُفَسَّر گویند. و توان گفت تأویل اخص از تفسیر است. ( از کشاف اصطلاحات الفنون چ احمد جودت ج 1 ص 99 ). رجوع به تفسیر شود. جرجانی آرد: در شرع بازگرداندن لفظ از معنی ظاهر بمعنی احتمالی آن است بشرط آنکه محتمل را موافق کتاب و سنت بیابند مانند قول خدای تعالی : «یخرج الحی من المیت » اگر بدان بیرون آوردن پرنده از بیضه اراده شود، تفسیر خوانند و اگر بدان اخراج مؤمن از کافر یا عالم از جاهل اراده شود تأویل است. ( از تعریفات جرجانی ). تأویل ظن بمراد و تفسیر قطع بدان است و بقولی تأویل بیان یکی از محتملات لفظ و تفسیر بیان مراد متکلم است و بیشتر تأویل در کتب الهی بکار رود. ( از اقرب الموارد ). حاجی خلیفه ذیل علم التأویل آرد: اصل کلمه از «اول » بمعنی رجوع است و مؤول بازگرداندن آیه به یکی از معانی احتمالی آن است و بقولی مشتق از ایالت بمعنی سیاست است ، بدین معنی که سخن را تدبیر کنند و معنی را بجای خود بگذارند. و در تفسیر و تأویل اختلاف شده است. ابوعبید وگروهی گویند: هر دو به یک معنی باشند و گروهی منکر این گفتارند و راغب گوید: تفسیر اعم از تأویل است واستعمال آن بیشتر در الفاظ و مفردات است لیکن استعمال تأویل بیشتر در معانی و جمله ها است و اغلب در کتب الهی بکار میرود و دیگری گفته است : تفسیر بیان لفظی است که جز به یک وجه محتاج نباشد و تأویل توجیه لفظ به یکی از معانی مختلفی است که بدان متوجه است برحسب ادله ای که آشکار باشد و «ماتریدی » گوید: تفسیر تعیین است بر آنکه از لفظ آن معنی اراده شده و گواهی بر خدا است که از این لفظ، این معنی را خواهد و تأویل ترجیح یکی از معانی محتمل است بدون یقین و شهادت. و ابوطالب ثعلبی گوید: تفسیر بیان وضع لفظ است ، حقیقت بود یا مجاز. و تأویل تفسیر باطن لفظ است و مأخوذ است از اول و آن بازگشت بود بعاقبت کار، پس تأویل اخبار از حقیقت مراد است و تفسیر اخبار است از دلیل مراد. مثال آن قول خدا است سبحانه و تعالی : ان ربک لبالمرصاد . تفسیر آن این است که مرصاد وزن مفعال است از رصد و تأویل آن برحذر داشتن است از خوار شمردن امر خدا سبحانه و تعالی. و راغب اصفهانی گوید: تفسیر معانی قرآن را کشف کند ومراد را بیان سازد خواه بحسب لفظ باشد و خواه بحسب معنی ، و تأویل بیشتر در معانی است. و تفسیر یا درباره غریب الفاظ بود که بکار رفته است یا در لفظ مختصرکه با شرح آشکار شود و یا در کلامی که قصه ای را در بردارد و جز با دانستن آن قصه روشن نشود. اما تأویل گاه عام بکار رود و گاه خاص مانند کفر که گاهی در انکار مطلق استعمال شود و گاه در انکار باری تعالی خاصةً و یا در لفظ مشترک بین معانی مختلف. و گفته اند تفسیر به روایت تعلق دارد و تأویل به درایت. و ابونصر قشیری گفته است : تفسیر بر سماع مقصور است ، و اتباع و استنباط در آنچه بتأویل متعلق است. و قومی گفته اند آنچه از کتاب خدا و سنت رسول مبین است ، تفسیر بود و کسی را نرسد که در آن اجتهاد کند بلکه بر همان معنی حمل شود که وارد شده است و از آن تجاوز نباید کرد و تأویل چیزی است که علمای عالم بمعنی خطاب و ماهر در آلات علوم استنباط کنند و جماعتی که بغوی و کواشی از آن جمله اند گویند تأویل صرف آیه است از طریق استنباط بمعنی موافق ماقبل و مابعد آن که در آیه احتمال چنان معنی بود و مخالف کتاب و سنت نبود، و شاید صواب همین است... ( کشف الظنون چ 2 استانبول ج 1 ستون 334-335ذیل علم تأویل ) :

فرهنگ عمید

۱. گردانیدن کلام و برخلاف ظاهر معنی کردن آن.
۲. تعبیر و تفسیر خواب.
۳. توجیه.

دانشنامه عمومی

تأویل. تأویل که مقامی در فهم متون و پدیدارهای قدسی و به طور خاص قرآن است، دو معنا دارد. یکی کشف و وجد معنای باطنی کلام است و در مقابل تفسیر قرار می گیرد. معنای دوم تحقق حقیقت خارجی است که پدیدار یا کلام به آن ارجاع می دهد. به بیان دیگر «فرابردن یک دال از معنای ظاهری به معنایی دور از ظاهر است که تصور می شود مهمتر از معنای ظاهر است.»
تأویل رؤیا: بازگرداندن به معنایی که در پس رؤیا نهفته است.
ریشه تأویل از «اول» به معنای «بازگرداندن پیش یا وضعیت پیشین» است.
کاربردهای تأویل در قرآن:

wiki: تأویل

دانشنامه آزاد فارسی

تأویل (interpretation)
به طور کلی عبارت است از معنابخشیدن به چیزی از دیدگاه شخصی. مغز ما از حواسمان اطلاعات خام می گیرد و به کمک تجربه های پیشین به آن ها معنا می بخشد. زبان غالباً به تفسیر و تعبیری خاص نیازمند است، به ویژه اگر مبهم و دوپهلو باشد. بنابراین تأویل در ادبیات ضرورت و اهمیت بیشتری پیدا می کند زیرا ما با معانی متعدد روبه رو می شویم. نویسندگان قصه، شعر و نمایش نامه برای این زبان ادبی را برمی گزینند که در آن هر مقولۀ مهمی دست کم دو روی معتبر دارد و در یک صحیح یا غلط ساده خلاصه نمی شود. از این رو ما با خواندن و تعبیرکردن در ادبیات با پیچیده ترین رموز زندگی انسان ـ عشق، نفرت، مرگ، کشاکش های میان فرد و جامعه، و مانند آن ها ـ مواجه می شویم و بنابر متنی که پیش رو داریم واکنش های متفاوتی درخصوص مقوله ای خاص خواهیم داشت. زیرا تعبیر ما از اثر ادبی در بستری صورت می گیرد که هم واکنش خود ما از فطرت انسانی، و هم داده های نویسنده دربارۀ آن را شامل می شود. پس تعبیر در ادبیات عملی اجتماعی است به این علت که ما تجربه های خود و دیگران را در آن دخالت می دهیم. تأویل یا تعبیر در معنای خاص تر با هرمنوتیک مترادف می شود. هرچند این امر در تمدن غرب ریشه های کلاسیک و یهودی دارد اما پدر هرمنوتیک امروزی یا علم تأویل را فریدریش شلایرماخر (۱۷۶۸ـ۱۸۳۴)، متکلم و فیلسوف آلمانی، می دانند. اساس هرمنوتیک را این نظر تشکیل می دهد که چون متون مذهبی در بسترهایی تاریخی و فرهنگی تألیف شده اند که دیگر وجود ندارند، صرفِ خواندن آن ها کافی نیست و به تأویل آن ها نیاز است. از این رو خواندن و تأویل را لازم و ملزوم می داند. نیز ← هرمنوتیک

wikijoo: متشابهات را کسی جز خدا نمی داند. از آن جا که در قرآن آیه ای که تأویل یعنی محصَّل معنی آن برای همه مجهول باشد نداریم، این قول نزد متأخرین پذیرفته نشد و متروک گردید. قول دوم، قول متأخرین است که تأویل را معنای خلاف ظاهر آیه می دانند. بنابر این نظر، همۀ آیات قرآن تأویل ندارند و تنها آیات متشابه دارای تأویل و معنای خلاف ظاهرند که جز خدا کسی را بر آن ها احاطه نیست مانند آیاتی که تجسم و آمدن و نشستن و رضا و سخط و سایر لوازم مادیت را به خدا نسبت می دهند. این قول در میان علما شیوع فراوان یافته اما تحقیق بیشتر در این زمینه نشان می دهد که این قول نیز خالی از تناقض نبوده منطبق بر آیات قرآنی نیست. علامه طباطبایی ضمن بحث در این زمینه اظهار می دارد که اولاً بنا بر آیات سوره اعراف و یونس همۀ قرآن تأویل دارد نه تنها آیات متشابه چنان که بنای این قول بر آن است. ثانیاً لازمۀ این قول آن است که در قرآن کریم آیاتی وجود داشته باشد که مراد حقیقی آن ها برای مردم مجهول باشد و جز خدا کسی بر آن ها واقف نباشد و چنین کلامی را که از رسانیدن معنا گنگ باشد چگونه می توان بلیغ شمرد؟ ثالثاً یکی از دلایل این که قرآن کلام بشری نیست این است که در میان آیات آن هیچ گونه اختلاف معنا نیست و هر اختلافی که به نظر رسد، با تدبر در آیات رفع می شود (نساء، ۸۲). اگر بنا شود تعداد قابل توجهی از آیات به نام متشابهات با مسلّمات قرآن یعنی محکمات اختلاف داشته باشد و رفع اختلاف به این نحو بشود که گفته شود ظواهر آن ها مراد نیست بلکه مراد معانی دیگری است که جز خدا کسی از آن ها آگاه نیست، این گونه رفع اختلاف هرگز دلالت بر غیر بشری بودن قرآن نمی کند. رابعاً اصولاً دلیلی بر این که مراد از تأویل در آیۀ محکم و متشابه، معنی خلاف ظاهر است وجود ندارد و در سایر آیات قرآنی نیز که نامی از تأویل آمده چنین معنایی اراده نشده است. مثلاً در سه مورد از قصۀ یوسف (ع) تعبیر خواب «تأویل» نامیده شده و بدیهی است که تعبیر خواب خلاف ظاهر خواب نیست. در هیچ یک از موارد شانزده گانه ای که لفظ تأویل در آن ها به کار رفته موجبی برای این که لفظ تأویل را «معنای خلاف ظاهر» بگیریم، نیست. علامه طباطبایی در دنباله بحث به بیان معنای تأویل در عرف قرآن می پردازد و اظهار می دارد که تأویل از قبیل معنا که مدلول لفظ باشد نیست، همچنان که در مورد خواب ها لفظی که خواب را شرح می دهد به تأویل خواب دلالت لفظی ندارد. تأویل خواب حقیقتی خارجی و عینی است که به صورت خاص برای بیننده جلوه کرده است. اصولاً تأویل هر چیزی حقیقتی است که آن چیز از آن سرچشمه می گیرد و آن چیز به گونه ای حامل و نشانۀ اوست. این مطلب در قرآن کریم نیز صادق است زیرا این کتاب آسمانی از یک رشته حقایق و معنویات سرچشمه می گیرد که بسی وسیع تر از قالب الفاظ و عبارات، که محصول زندگی مادی بشر است، می باشد. روز قیامت و در ملاقات خدا است که این حقایق به طور کامل روشن خواهد شد. در این جهان آدمی با اعتقادات حقه و اعمال شایسته خود را مستعد سعادتی می کند که در سایۀ ادراک این حقایق به آن دست می یابد. پس تأویل قرآن حقیقت یا حقایقی است که در امّ الکتاب پیش خداست و از مختصات غیب می باشد (زخرف، ۴) و جز خدا کسی به آن دسترسی ندارد جز مطهّرون (پاک شدگان) که آنان نیز به اذن پروردگار می توانند به حقیقت تأویل قرآن برسند (واقعه، ۸) که با توجه به آیۀ تطهیر (احزاب، ۳۳) و به موجب اخبار متواتر، پیامبر اکرم (ص) و خاندان رسالت (ع) از پاک شدگان بوده و به تأویل قرآن عالِم اند.

wikijoo: قرن هجدهمی نسبت به اجراکنندگان قرن بیستمی از آزادی بسیار بیشتری برخوردار بوده اند و نه تنها می توانستند بدون مواجه شدن با انتقاد، در شدت و ضعف ها و جمله بندی های قطعه تغییر ایجاد کنند، بلکه تا حدی اجازة تغییر دادن خود نت ها را نیز داشتند.

wikijoo: تاویل_(موسیقی)

دانشنامه اسلامی

[ویکی فقه] تأویل. برگرداندن لفظ از معنای ظاهری اش را تأویل گویند. تأویل در دو علم اسلامی به کار رفته است: ۱. در علوم قرآنی ۲. در فقه. از آن به مناسبت در بابهای جهاد، تجارت، رهن، عتق و قضاء سخن رفته است.
تأویل مشتق از لفظ «اول» و به معنی بازگرداندن است. اگر گفته شود فلان چیز را تأویل کرده یعنی آن را به اصل اول خود بازگردانده است. ← تأویل در علوم قرآنی تأویل از کلمات کلیدی قرآن و هم چنین از اصطلاحات علوم قرآنی است که در حوزه حدیث و حکمت و عرفان و علوم بلاغی و ادبی هم کاربرد دارد. ← معنای تأویل در نزد علمای الهی تأویل نزد علمای الهی به معنی تفسیر کتابهای مقدس به نحو رمزی یا مجازی است برای آنکه معانی پنهانی آنها را کشف کند. ← دیدگاه جرجانی در تأویل جرجانی گوید: تأویل در شرع «عبارتست از گرداندن لفظ از معنی ظاهری آن به معنائی که در لفظ پنهان و در نظر مفسر موافق کتاب و سنت باشد. مثلا در آیه «زنده را از مرده بیرون آورد» (یُخْرِجُ الْحَیَّ مِنَ الْمَیِّتِ) اگر بیرون آوردن پرنده از تخم اراده شده تفسیر است و اگر بیرون آوردن مؤمن از کافر یا عالم از جاهل اراده شده تأویل است. ← تأویل در فقه یکی از موارد کاربرد اصطلاح تأویل در فقه می باشد که در برخی از ابواب فقهی به مناسبت از آن بحث شده است. ←← تأویل در ارتباط با باغیان برخی قدما شرط جریان احکام باغیان بر خروج کنندگان بر امام علیه السّلام را خروج به تأویل از دیدگاه خود آنان دانسته اند؛ یعنی برپایۀ تأویلی که خودشان بدان اعتقاد دارند بر امام علیه السّلام خروج کنند، مانند خوارج و چنانچه خروج ایشان به تأویل پذیرفته نزد خودشان نباشد، در حکم محارب هستند و مشمول احکام اهل بغی نخواهند بود. ←← تأویل در ارتباط با اقرار در ارتباط با اقرار، اگر فردی به چیزی اقرار کند، سپس کلام خود را تأویل نماید، سخن او در صورتی پذیرفته می شود که تأویل در حقّ وی محتمل باشد، مانند آنکه شخصی پس از اقرار به بردگی خویش، ادّعای غلط بودن آن را بکند و بگوید: من گمان می کردم برده بودن یکی از پدر و مادر سبب برده بودن فرزند می شود. در این فرض بنابر قول برخی ادّعای بعدی او با وجود بیّنه پذیرفته خواهد شد. ←← تأویل در ارتباط با اقرار راهن تأویل راهن نسبت به اقرار قبلی خود دربارۀ مال رهنی، چنانچه قابل پذیرش باشد همین حکم را دارد، مثل آنکه ابتدا اقرار کند مال رهنی را تحویل گرفته است، سپس از اقرار خود برگردد و بگوید: اقرار من به استناد نامه ای بوده که وکیلم به دروغ برای من نوشته است. در این فرض نیز ادّعای بعدی او پذیرفته و قسم به مرتهن متوجّه می شود. تذکر برای اطلاع بیشتر به مقالات ذیل رجوع شود: تاویل الحدیث تاویل حدیثی تاویل عرفانی تاویل فلسفی تاویل قرآن تاویل قرآنی تاویل کلامی

wikifeqh: فهم نصوص به معنای نوع خاصی برداشت از متن که به نحوی بر خلاف ظاهر متن باشد. قدما این واژه را با تفسیر قرآن مترادف و از این روی تمام آیات قرآن را دارای تأویل می دانستند. اما متأخرین آن را به معنای خلاف ظاهر دانسته، آیاتی خاص را دارای تأویل معرفی می کنند.
واژه تاویل از ریشه «أ- وـ ل» و به معنای پیش یا وضعیت پیشین را بازگرداندن یا بازگشتن به اول است. آنجا که تاویل درباره فهم چیزی به کار رود ناظر به بازگردان چهره بیرونی به معنای درونی است که به گونه های مختلف در قران کریم دیده می شود مانند تاویل خواب به معنایی که در پس رویا نهفته است(نک: یوسف/۶۱۲؛ کهف/۱۸ / ۷۸۹ و ۸۲) در کاربردی فراتر، مقصود از تاویل فرا بردن یک دال از معنایی ظاهری به معنایی دور از ظاهر است که تصور می شود مهم تر از معنای ظاهر و پیش از معنای ظاهر مقصود گوینده بوده است. برخی قرآن پژوهان معاصر در توضیح معنای تأویل آورده اند: «هر لفظ یا عملی که متشابه باشد، وقتی برای آن، توجیه خردپسندی وجود داشته باشد، این توجیه، تأویل آن لفظ یا عمل خواهد بود. شخص تأویل کننده، هنگامی که برای سخن متشابه معنای معقولی را بیان می‏ دارد، در حقیقت مهار لفظ را به دست می‏ گیرد و آن را به سوی معنای درستی که ارائه می دهد، باز می‏ گرداند، به همین خاطر در نیکو نشان دادن عملی که شبهه انگیز است نیز واژه تأویل کاربرد دارد همان گونه که در داستان حضرت خضر و موسی ـ علیهما السلام ـ کلمه تأویل در ضمن آیات شریف قرآن مجید آمده است: قال هذا فراقٌ بینی و بینک سَأُنبّئُکَ بتأویل ما لَمْ تَسْتَطِعْ علیه صبرا؛ گفت اینک هنگام جدایی من و توست. به زودی تو را از تأویل آنچه نتوانستی درباره آن صبر کنی آگاه خواهم ساخت.»

wikishia: تعبیر خواب «و یعلمک من تأویل الاحادیث» (یوسف7) تو را تعبیر خواب آموزد. «نبئنا بتأویله» (یوسف 38) تعبیر آن خواب را به ما خبر ده. آن را تأویل گویند که بازگشت خواب بدو است.
3-تأویل به معنی حقیقت قیامت و معاد و ثواب وعقاب آن «هل ینظرون الا تأویله یوم یأتی تأویله یقول الذین نسوه من قبل قد جائت رسل ربنا بالحق»(اعراف 51) انتظار ندارند کفار مگر تأویل خبر قیامت را. روزی که تأویل آن بیاید آنها که تغافل نمودند خواهند گفت رسولان پروردگار ما خبردرست آوردند. حقیقت نعمت و عذاب آخرت و درجه شدت آن برای مردم این جهان چنانکه باید مفهوم نشده و آن را سست می گیرند اما چون بدانجا روند حقیقت را در می یابند.
4- تاویل قرآن که در آیه معروف به آیه محکم و متشابه آمده است: «فاما الذین فی قلوبهم زیغ فیتبعون ما تشابه منه ابتغاء الفتنة و ابتغاء تاویله و ما یعلم تاویله الا الله»(آل عمران 7)

wikiahlb: خداوند از آیات مجمل و متشابه قرآن : آل عمران آیه۷.

wikifeqh: اسلام در میان اکثریت تسنن معروف بود که قرآن کریم را در جایی که دلیل باشد می توان از ظاهرش صرف کرده به معنای خلاف ظاهر حمل کرد و معمولاً معنای خلاف ظاهر «تأویل» نامیده می شد و آنچه در قرآن کریم به نام «تأویل» ذکر شده به همین معنا تفسیر می گردد.
در کتاب مذهبی جماعت و همچنین در مناظره های مذاهب مختلفه - که به تحریر درآمده - بسیار به چشم می خورد که در مسئله ای که با اجماع علمای مذهب یا دلیل دیگری ثابت می شود اگر با ظاهر آیه ای از آیات قرآنی مخالف باشد، آیه را تأویل نموده به معنای خلاف ظاهر حمل می کنند و گاهی دو طرف متخاصم برای دو قول متقابل با آیات قرآنی احتجاج می نمایند و هر کدام از دو طرف آیه، طرف دیگر را تأویل می کند.

wikiahlb: صَرف کلام از معنای ظاهر آن به معنایی محتمل به شرط موافقت با قرآن و سنت• تأویل (فلسفه)، یکی از اصطلاحات به کار رفته در فلسفه، به معنای نقل و صَرف کلام از معنای ظاهر آن به معنایی محتمل• تأویل (عرفان)، یکی از اصطلاحات به کار رفته در علوم قرآنی، به معنای تبرّی از تشبیه و تعطیل و تمسک به معنای باطنی
...

wikifeqh: شیعه ، و غالباً مرتبط با قرآن ، بسیار آمده است
در کلام اهل بیت موارد زیادی از تأویل های قرآن آمده است که به عنوان نمونه به چند مورد اشاره می گردد.
برای مثال در باره آیه ۳۹ سوره انفال
انفال/سوره۸، آیه۳۹.
در بیانات اصحاب و شاگردان امامان نیز این معنای تأویل برای قرآن رایج بوده است.

← ابن عباس
التفات به این نکته که واژه تنزیل در احادیث در برابر تأویل آمده و از سوی دیگر این دو واژه مترادف دو واژه ظاهر و باطن شناسانده شده است، برای فهم مراد از واژه تأویل قرآن در کاربرد حدیثی، سودمند و چه بسا ضروری است.

← ظهر و بطن قرآن
...

wikifeqh: دین ــ که علم شریعت و اصول فقه با آن سروکار دارد ــ به باطن و اسراری برای دین قایل بوده اند، عرفان و تصوف را اساساً می توان مسلکی تأویلی به شمار آورد.
عرفا نیز هم چون حکما از تشبیه و تعطیل تبرّی جسته و با نفی تقلید در ایمان ، راه نجات را در تلاش و طلب حقیقت و جستجوی دلایل توحید یافته اند.
عبدالکریم بن هوازن قشیری، الرسالة القشیریة، ج۱، ص۱۹ـ۲۰، چاپ عبدالحلیم محمود و محمود بن شریف، قاهره (بی تا)، چاپ افست قم ۱۳۷۴ ش.
عرفا در خصوص طریق اهل باطن و ارباب تأویل به احادیث و اخبار متناسب با آن استناد کرده اند، از جمله حدیث مشهور «اِنَّ لِلْقرآنِ ظَهْراً و بَطناً و لِبَطْنِهِ بَطْناً اِلی سَبْعَةِ ابطنٍ» که در برخی روایات «الی سَبْعینَ بطناً» آمده است
داود بن محمود قیصری، رسائل قیصری، ج۱، ص۲۲، چاپ جلال الدین آشتیانی: التوحید و النبوة و الولایة، (مشهد) ۱۳۵۷ ش.
سیدحیدر آملی
حیدر بن علی آملی، تفسیر المحیط الاعظم و البحر الخضم فی تأویل کتاب اللّه العزیز المحکم، ج۱، ص۲۰۳ـ ۲۰۵، چاپ محسن موسوی تبریزی، تهران ۱۴۱۶/۱۹۹۵.
...

wikifeqh: فلسفه از دو حیث جریان دارد: اول در مباحث فلسفی و دوم در مباحثی که از طریق مبانی فلسفی ، تفسیری از قرآن و حدیث ارائه بشود.
سازگاری و توفیق میان عقل و نقل یا فلسفه و دین در میان فلاسفه مسلمان ایران ، بنیانی عقلی و هستی شناختی یافته است.

← روش کار فلسفه و دین
کتابِ الجمع بین رأیی الحکیمین فارابی را می توان نوعی تأویل دانست که در آن اختلافاتِ ظاهریِ (به زعم وی) افلاطون و ارسطو به وحدت باطنیِ حکمت آن دو مؤَّول می شود، زیرا گوهر اصلی آن دو حکمت، یکی است.
حنا فاخوری و خلیل جر، تاریخ فلسفه در جهان اسلامی، ج۲، ص۴۰۰ـ۴۰۷، ترجمه عبدالمحمد آیتی، تهران ۱۳۵۸ش.
در مجموعه آثار ابن سینا ، تألیفاتی هست که با نوشته های مشائی وی تفاوت دارد.
در زمره این آثار سه داستان تمثیلی حی بن یقظان و رسالة الطیر و سلامان و ابسال قرار می گیرد.
با مطالعه این آثار بعضی جنبه های برجسته « فلسفه باطنی » ابن سینا آشکار می شود.
در داستان های تمثیلی، مشرق در معنای رمزی خود عالم نور یا صور محض است و مغرب ، عالم سایه ( ظل ) و مادّه .
نفس آدمی هم چون اسیری در تاریکی مادّه زندانی است و باید خود را آزاد کند تا بتواند به عالم نوری که آدمی از آن جا هبوط کرده است، برسد و محتاج راهنمایی است که وی را در این جهان رهبری کند و به رستگاری نهایی برساند.
حسین نصر، سه حکیم مسلمان، ج۱، ص۵۰ ـ۵۱، ترجمه احمد آرام، تهران ۱۳۵۴ش.
...

wikifeqh: صورت گیرد و موافق با کتاب و سنت باشد، مثلاً در باره آیه «یُخرِجُ الحَیَّ مِنَ الْمیِّتِ...»
تأویل ، ظن به مرادِ متکلم (قایل یا ماتن) و تفسیر ، قطع بدان است، زیرا تفسیر بیان معنای لفظی است که احتمال وجه و معنایی دیگر برای آن وجود ندارد، اما در باب تأویل چنین نیست.
ذیل واژه، ابن منظور، لسان العرب.
در باره فرق تأویل و بیان (پیدا آوردن) گفته اند که تأویل برای کلامی به کار می رود که در وهله اول معنای محصّلی از آن فهمیده نمی شود و برای فهم معنای مراد، نیاز به تأویل دارد، حال آن که بیان در باره کلامی است که فهمیده می شود، اما نسبت به برخی کلام های دیگر نوعی پوشیدگی دارد.

معنای صریح و وجوه تأویل
گاهی در مقام اشاره به بی نیازی از تأویل، لفظ « صریح » را به کار برده اند و هم چنین عنوان « وجوه تأویل » را در مواردی استعمال کرده اند که قصد متکلم از کلام بروشنی دانسته نیست و اقوال متفاوتی در باره مراد او بیان شده است.
محمد بن ابراهیم صدرالدین شیرازی، تفسیر القران الکریم، ج۴، ص۱۶۸، چاپ محمد خواجوی، قم ۱۳۶۳ـ۱۳۷۳ش.
...

wikifeqh: تأویل_(کلام)

پیشنهاد کاربران

«تأویل» در زبان عربی به معنای بازگشتن به اول است. در خصوص متون دینی، معنای «تأویل» یعنی پی بردن به آنچه خدا مقصود داشته است

بنام خدا
با سلام، تاویل یعنی چیزی را به رای خود تفسیر کردن. تفسیر به رای.
باتشکر

گزاره. [ گ ُ رَ / رِ ] تفسیر و شرح عبارت. ( برهان ) ( آنندراج ) :
سخن حجت گزارد نغز و زیبا
که لفظ اوست منطق را گزاره.
ناصرخسرو.
رؤیاست مثلهای قران جز بگزاره
آسان نشود بر تو نه امثال و نه احوال.
ناصرخسرو.

خلاف ظاهر معنی کردن_ ( توجیه کردن_معادل سازی کردن )

شرح دادن. معنی دیگری به کلمه دادن. تغییردادن. تفسیرگوناگون. تعبیر. بیانها

کلمات دیگر: