سوره اعلی

wikishia: دائرة المعارف قرآن کریم است
سوره اعلی هشتاد و هفتمین سوره قرآن کریم است و دارای 19 آیه است.
این سوره مکی و هفتمین یا هشتمین سوره در ترتیب نزول است و پس از سوره تکویر و پیش از سوره لیل نازل شده است. در ترتیب مصحف، هشتاد و هفتمین سوره و میان دو سوره طارق و سوره غاشیه قرار گرفته و دارای 19 آیه و 78 کلمه است. نام این سوره از واژه «الاَعلی» به معنای «برتر» از نخستین آیه آن: «سَبِّحِ اسمَ رَبِّکَ الاَعلی» گرفته شده است.
در برخی روایات آیات 14 ـ 15 این سوره: «قَد اَفلَحَ مَن تَزَکّی × و ذَکَرَ اسمَ رَبِّهِ فَصَلّی» به زکات فطره و نماز عید تفسیر شده، در حالی که تشریع این دو پیرو تشریع روزه در مدینه بوده است از همین رو برخی، احتمال داده اند بخش های پایانی سوره در مدینه نازل شده باشد.
بنا به نقلی ضحاک، مفسر تابعی این سوره را مدنی دانسته است؛ اما برخی مفسران با اشاره به محتوا، نظم و اسلوب این آیات، نزول یکباره آن را در مکه و در اوایل بعثت ترجیح داده اند و اشاره به زکات فطره و نماز عید را به معنای ترغیب به این کارها و نزول را سابق بر حکم دانسته اند؛ نه به معنای تشریع.
برخی در بیان ارتباط سوره اعلی با دو سوره قبل و بعد آن گفته اند: سوره طارق و اعلی هر دو به بیان آفرینش گیاه و انسان پرداخته است، چنان که سوره اعلی به مؤمن، کافر، جهنم و بهشت اشاره می کند و سوره غاشیه به شرح آنها پرداخته است. سوره اعلی از سور «مسبحات» یعنی از 7 سوره ای است که با تسبیح الهی آغاز شده است.
این سوره در آغازین روزهای دعوت علنی پیغمبر اکرم صلی الله علیه و آله نازل شده است؛ یعنی زمانی که هنوز قریش به صورت جدی و گسترده به رویارویی با پیامبر صلی الله علیه و آله نپرداخته بودند، از همین رو سوره بدون اشاره به پندار و رفتار مشرکان و مکذبان، دورنمای کلی از دعوت پیامبر صلی الله علیه و آله و اهداف آن را نشان می دهد. با توجه به فضای نزول می توان گفت که غرض این سوره آماده ساختن پیغمبر اکرم صلی الله علیه و آله برای رسالت جهانی اوست.
سوره اعلی در آغاز، خطاب به پیامبر صلی الله علیه و آله او را به تسبیح شایسته نام پروردگار بلندمرتبه، فرمان می دهد؛ پروردگاری که پس از آفرینش موجودات با هدایت تکوینی آنان را در مسیر کمال قرار داده است. سپس با بیان نمونه ای به رویانیدن گیاهان از دل زمین برای چرای حیوانات و خشک و سیاه شدن آن ادامه می یابد، آنگاه بار دیگر خطاب به پیامبر صلی الله علیه و آله می فرماید: ما قرآن را بر تو نازل می کنیم و آن را به تو می آموزیم، به گونه ای که (با قدرت و مشیت الهی) هرگز فراموش نخواهی کرد و ما تو را با روشی آسان برای تبلیغ این رسالت جهانی آماده می کنیم.